Gigén Lîvra Una lîvra Luigi Lepri

Mâż dal 2018: la Cmóṅna ed Bulåggna l'à dezîṡ ed dèr al Żigànt d Ôr, ón di prèmi pió inpurtànt dla nòstra zitè, a Gigén Lîvra, pr al sô contribût ala bôna aministraziån e par tótt quall ch'l à fât pr al dialàtt e par la cultûra bulgnaiṡa in generèl (pr eṡänpi, un gran bèl lîbr ed cuṡéṅna tradizionèl). Al comunichèt dla Cmóṅna l é int al ligâm, e pò såtta ai é anc un artéccol dal Carlén - Maggio 2018: il Comune di Bologna ha deciso di assegnare il Nettuno d'Oro, prestigiosa onorificenza bolognese, a Luigi Lepri, per il suo contributo alla buona amministrazione cittadina e per il suo lungo lavoro a favore del dialetto e della cultura di Bologna (fra le altre cose, un libro di cucina tradizionale). Qui sotto, seguendo il link, il comunicato stampa del Comune, segue un articolo de "Il Resto del Carlino":

http://comunicatistampa.comune.bologna.it/2018/il-sindaco-ha-deciso-le-prossime-assegnazioni-di-nettuno-dundefinedoro-e-turrita-dundefinedargento

 

Al dscåurs ed Gigén quand, ai 15 ed mèrz dal 2019, int la sèla dal Cunsélli dla Cmóṅna ed Bulåggna i i an dè al Żigànt d Ôr

Sgnèra Vîz Sénndic, Sgnèr Asesåur, chèr amîg e invidè,

par mé, as capéss, l é un ôblig ringrazièr, mo an é mégga un quèl fâzil. A tacarò da lî, Sgnèra Vîz Sénndic, ch’la rapreṡänta tótt, e a i ażónt l asesåur e chi amîg ch’i an prupòst ed fèrum avair ste prèmi. Dåpp a un Żigànt d Ôr a Quinto Ferèri dal 1995 e a Fausto Carpàn dal 2007, adès a m é tuchè anc a mé: i gîv Giógglia? Siché dånca, anc par èser stè méss in cunpagnî con chi à fât un gran bän al dialàtt, par mé, inamurè ed Bulåggna e dla sô längua, l é un gran unåur.

Ho voluto iniziare in bolognese perché credo che il merito di questo Nettuno debba andare pure al sofferente dialàtt bulgnaiṡ, la mia lingua madre che non ho mai abbandonato.

E dunque grazie con tutto il cuore anche ai tanti presenti che, con la loro attività, contribuiscono a recuperare e mantenere ciò che rimane del nostro dialetto, seguitando a parlarlo, producendo scritti, poesie e rime, canzoni spesso stupende, testi e recite teatrali, spettacoli di burattini, occasioni preziosissime capaci anche di rinsaldare i legami di una comunità.
Grazie a chi studia, indaga e divulga anche dall’estero (come il mio caro coautore Daniele Vitali), a chi pubblica in Ortografia Lessicografica Moderna come Pèndragon. Grazie a chi organizza corsi di dialetto (Roberto Serra, il Ponte della Bionda, Aldo Jani, Rovinetti Brazzi), corsi i cui allievi – in 15 anni – hanno superato l’impensabile cifra di mille.

Le lingue locali sono patrimoni di enorme importanza, da considerare alla stessa stregua di un monumento prestigioso, di una celebre opera d’arte, dell’inestimabile cultura gastronomica di un territorio. Se sparisse un monumento emblematico come – poniamo – le Due Torri è ovvio che tutti la considereremmo una tragica sciagura. Lo stesso vale per un bene immateriale come la lingua di una città. Bisogna dunque impedire che i cosiddetti dialetti muoiano. Vanno salvati e divulgati.

È un’operazione che possiamo definire lodevole quando riguarda iniziative di volontari come gli ostinati della Bâla dal bulgnaiṡ, credo invece diventi doverosa se promossa dalle Pubbliche Istituzioni.
Una cittadinanza che perde la propria parlata è maggiormente esposta al rischio di diventare un’indistinta massa d’individui acritici, facilmente condizionabili.

Bologna ha – e deve continuare ad avere – il suo gusto preciso e riconoscibile fra mille, formato certo da un patrimonio culturale e artistico ricchissimo, antico e moderno, dalla sua cucina, dal suo folclore, da secoli di storia, dalle tradizioni, ma certamente anche dal suo dialetto.

Persino l’UNESCO, nel suo Atlante delle Lingue in pericolo, ha riconosciuto che le lingue locali emiliane, di cui il bolognese è parte fondamentale, sono “lingue da salvare”, con proprie identità e dignità specifiche rispetto all’italiano.

Signora Vice Sindaco, Signor Assessore, GRAZIE per questo segnale di attenzione che spero vada oltre la mia persona. Vi prego di non demordere, di usare, solo per fare un esempio, le possibilità offerte dalla Regione con la sua Legge per la tutela dei dialetti. Sostenete sempre di più iniziative dove il dialetto ritrovi spazio e considerazione, per restituire a Bologna il ruolo centrale che merita anche in questo campo.

Già nel 1964, il grande glottologo bolognese Alberto Menarini diceva: “Occorre salvare dall’oblio un enorme patrimonio lessicale, ricco di tradizioni, colorito ed efficace, dai mille registri, che fino a non molti anni fa era la lingua primaria dei bolognesi”. Intendiamoci, nessuno di noi s’illude. Siamo consapevoli che questa sontuosa lingua locale non potrà MAI PIÙ essere usata da tutti i bolognesi, com’era ai tempi della mia infanzia e giovinezza. Sperarlo sarebbe un’utopia. Però possiamo fare tanto per scongiurare una totale scomparsa del bolognese, valorizzandolo non solo come patrimonio distintivo della nostra comunità ma anche come sorprendente strumento di inclusione.

Un altro bolognese illustre, Pasolini, più di 40 anni fa, indicava come nodo centrale della nostra cultura la questione della scomparsa totale delle lingue dialettali. Sottolineava come la conservazione e la valorizzazione delle culture e delle lingue locali siano temi di tutti e quanto sia assurdo lasciarli appannaggio solo di una parte. Si tratta di valori, problemi, amori, rimpianti che accomunano, valori genuinamente democratici.

Insomma, per ognuno di noi una Bologna senza dialetto sarebbe come un tortellino senza ripieno, un turtlén scapè, come una tagliatella senza ragù, come una Bologna senza portici. Credo che non piacerebbe a nessuno. Grâzie a tótt e vîva al dialàtt bulgnaiṡ!


Gigén Lîvra l é un talànt ed tótti äl fâta, che da una vétta al scrîv e l armaṡṡda al sarvézzi dal bulgnai, pr arcurdèr sänper a tótt i bulgnî che al nòstr idiòma al n à brîa da sparîr, e che quasst al dipànnd da nuèter. Autåur dla tramisiån par râdio La butaiga dal dialàtt, inventåur dla rubrîca giurnalésstica Dî bän só, fantèma!, co-autåur dal vocabolèri tascâbil ed bulgnai publichè dala Valèrdi e autåur d un vaniżén ed lîber såura al bulgnaiṡ ch’al fà par purtèr avanti l’ôvra d Alberto Mnarén, seguitànd anc al sô stîl particolèr, fén a tradutåur in bulgnai d autûr furastîr, Gigén Lîvra l’é una parsåna mudèsta e ritirè, acsé Al Sît Bulgnai al póbblica sta pâgina cåntr al sô parair, e al le fà parché al pänsa che äl poeî e äl zirudèl ed st autåur, spiritåui, inteligiänti e créttichi dla sozietè mudêrna, äl séppen da fèr cgnósser al pió ch’as pôl, anc par la längua ch’al drôva, un bulgnai natt e tirè a lósster, ch’al måsstra sänper una rizairca int i tèst antîg e int la memòria.

Luigi Lepri è un talento multiforme, che da tanti anni scrive e fa animazione al servizio del bolognese, ricordando costantemente a tutti i bolognesi che il nostro idioma non deve sparire, e che ciò dipende da noi. Autore della trasmissione radiofonica La butaiga dal dialàtt, inventore della rubrica giornalistica Dî bän só, fantèma!, coautore del dizionario tascabile di bolognese pubblicato dalla Vallardi e autore di un gran numero di libri sul bolognese volti a proseguire l’opera di Alberto Menarini, di cui mantiene anche il caratteristico stile, nonché traduttore in bolognese di autori stranieri, Luigi Lepri è una persona modesta e schiva, così che il Sito Bolognese pubblica la presente pagina contro il suo volere, e lo fa perché ritiene che le poesie e zirudelle di quest’autore, spiritose, intelligenti e critiche verso la società moderna, siano da divulgare il più possibile, anche per la lingua usata, un bolognese pulito e curato, che tradisce sempre una ricerca nei testi antichi e un ripescaggio nella memoria.

La parôla (1984) 

Un vèc’ vocabolèri un pô anticuè 
sicómm l avêva ormâi pió pôc da fèr, 
l êra stè méss da pèrt int al granèr, 
fòra ed sarvézzi, bèle pensionè. 

Al s’êra fât amîg con un pundghén 
ed nómm Gigiàtt, pén ed reputaziån, 
che tótt i dé a l’åura dla claziån 
a una pagîna al dèva un mugutén. 

E ló al lasèva fèr. L êra sicûr 
che, pr avair quèl, l é necesèri dèr. 
Al preferêva infén fères mughèr 
piotòst che, da par ló, stèr lasó al bûr. 

Dato però ch’l êra cunsiderè 
un librâz istrué, l arê avó chèr, 
prémma ed murîr, ed psaires agiornèr 
såura äl parôl dl’ûltma modernitè. 

Savó ed ste deidêri tante bèl, 
par fèri un regalén, l amîg Gigiàtt 
al i purté ed vulè un dizionariàtt 
cinén cinén, granfgnè da żanichèl. 

Al cminzé sóbbit la consultaziån 
mo dåpp un pôc ch’l avêva prinzipiè 
al bucé vî al librén tótt incazè, 
con in fâza una gran deolaziån. 

Pò al gé - La pôl parair na còmica, 
a n vói pió lèżer gnínta, mo da bån, 
dåpp avair vésst l’eâta spiegaziån 
d una parôla nôva: ATÒMICA. 

A tói a pât sarvîr da nutrimänt 
par té, Gigiàtt, piotòst che fèrm insgnèr 
chi mêtod nûv che l’òmn à psó acatèr 
par dèr na brótta môrt ala sô żänt -

Pónt  ed  véssta (1982) 

Un can da pajèr, pasànd par Stra Castión, 
al déss a un papagâl vaird e bordó: 
- Mé a vói sustgnîr, e an me mentéss inción, 
ch’l é méi un òs che un bastån, cs’in gîv mò vó? 
- Mo sicûra! - l arspåu ló, da filån 
(ch’l êra cgnusó par na parsåna sêria 
e che par èser idäntic a un cristiàn 
ai manchèva soltànt la cativêria). 
- A puntualéżż però che, in tótt i môd, 
anc se mé a preferéss la murtadèla, 
l é méi pluchèr un bastån piotòst che un ciôd. 

Un ninazàtt ch’al fèva gabanèla 
l avêrs un òc’ e al balué: - Bagâi! 
La murtadèla t fà vgnîr un azidänt. 
E pò quassti i én raån di mî sunâi 
parché mé a dégg che un ciôd, anc s’l é rużnänt, 
opûr s’l é brótt d an psairi gnanc guardèr, 
al pôl dvintèr cómm un cremén d Majàn 
méss dänter col tridèl int al buclèr... 
o insfilzè int na panòcia ed furmintån. 

Vût l'atòmica? Grâzie, téntla té!

Calûra d Agåsst (1989) 

Come al sòlit l é un chèld ch’an s i dûra, 
la famajja l’é al frassc in muntâgna 
e par mé sta vigliâca ed calûra 
l’é una bîstia ch’l’am rôga e l’am mâgna. 

Pr al sudåur tótt al dé l é un guzlèr 
e l é såul par pudåur e pr argói 
che a n ò brîa al curâg’ ed spieghèr 
dóvv a m sån, pròpi incû, truvè mói. 

Al zarvèl l um pèr fât ed bunbè
äli uràcc’ äl stufîlen cme un trêno, 
ala nòt e anc ed dé a n trôv pió pè
la pazénzia l’à ormâi rått i frêno. 

Mé arêv vójja ed gubèr cómm un mât, 
ed studièr par fèr bèla figûra, 
ed sunèr la grancâsa coi piât, 
mo a n pòs brîa: ai é tròpa calûra. 

A vrêv fèr con un bèl sprucajén, 
un ciapén, quall ch’as dî n’aventûra, 
dimustrèr la putänza ed Gigén! 
Mo cum fâghia, t an sént che calûra? 

A vrêv fèr una brésscla a mî môd 
sinchenå fèr ed cåursa äl dågg’ mûra, 
vaddr un fíllm, fèr un viâż, tôr un brôd, 
mo l é inóttil... con tanta calûra. 

Respirèr l é dvintè un gran turmänt, 
ed ste pâs la mî fén l’é sicûra, 
dal nudèr a vrêv fèr al tstamänt, 
mo l é asrè par la tròpa calûra. 

Quèi quèi a dezîd ed stiupèr, 
ed trunchèr sta vitâza acsé dûra. 
A sån dsprè, mo... l é méi stèr d’asptèr 
ch’la finéssa sta brótta calûra.


L eròe e al canarén (1984)

Zirudèla, che ignurànt
ch’a sån stè. Am véns in mänt,
con n’idéa da radichèl,
d avrîr sóbbit al spurtèl
dal gabiòt dal canarén.
Mé a pensèva: - al limalén
ch’l é stè sänper parunîr,
che l à tgnó sänper sufrîr,
l à da avair la libartè.
Và mò là, våula int al prè!

st pasaròt d un bèl żaltén
l um guardé con chi dû ucén
cómm a dîrum, cèr e tånnd:
- Grâzie, a vâg a vaddr al månnd.
E pó, in st mänter ch’al s n andèva
par la fnèstra, mé a m sintêva
(a l cunfès con un pô ed bòria)
un eròe ch’pâsa ala stòria
quèi cómm Gujêlum Tell...
såul pr avair mulè un uèl.
Ai ò vésst pò ch’al vulèva
tótt felîz. Al stufilèva
såura un âlber dal żardén
e, dåpp fât un saltulén
såura un mûr vaird e bordó,
fenalmänt a n al vésst pió.

Sangu’ed Giûda, quassta é bèla.
Dåpp avair fât gabanèla
e arivè ch’a fó vêrs sîra,
a vadd môver la purtîra.
Só l mumänt a n i fâg chè
mo, dåpp pôc, a préll al nè
pr un tic-tic ch’a sént lé avén.

Bän, chi t vaddia? Al canarén
che, col bèc, fôrt al picèva
int la ghèbia, parché al vlêva
turnèr dänter in parån,
cal dgraziè d un maramàn!
A cminzé a séntrum cretén.
A turné a avrîr al spurtlén
e ló vî, l andé ed vulè
in dv ai êra anc atachè
l’òs ed sàppia col radàcc’:
l um parêva ón d Caalàcc’
dåpp un ân ed diêta al bdèl
ch’vadda un piât ed tajadèl.
Al fé fòra, acsé in s dû pî,
òs, radàcc’, e lé par drî
int al tänp d un bâter d zéi,
al sô tién con tótt al méi.
E pó, quand l avé finé,
al s mité a guardèrum mé
con chi ucén da òmen intîr
ch’i parêven vlairum dîr:
- Mo parcôsa fèt cla fâza?
Libartè sänza magnâza
l’é un insónni e gnínt ed pió!

Pròpri alåura a m sån sintó
brîa pió Gujêlum Tell
ch’l avéss fât ste gran bèl quèl,
mo un “eròe” d un’ètra pâsta.
A v al dégg e pò a fâg bâsta,
a m vargåggn mo a sån dezî:
pròpi in cal mumänt prezî
mé a m sinté... Marco Panèla!
Tòc e dâi la zirudèla.

Papà (9/3/1967-9/3/1986)

(Un òmen d mèż’etè al câta un arlói
ch’l êra stè ed sô pèder e al s arcôrda ed ló)

E st mäntr al tänp al córr cómm una lôna in zîl,
Int i mumént pió dûr, quand bûra l’é la cà,
Mé avànz lé da par mé, suspai, atachè a un fîl,
Såul con al dåulz arcôrd däl tåu senbiànz, Papà.

A stâg agumislè, lighè ed malincunî,
Fagànd blighèr stra l man l arlói, che ancåura al và
Come quand l êra tô. Adès ch’l é dvintè mî
Al saggna al tänp luntàn di nûster żûg, Papà.

La vétta mî la vîv, la córr pr al sô sintîr,
L’arzàvv di cûlp viulént, un dé la s truncarà.
E in mèż ai pôver dûz ch’i dvänten i pensîr
A trôv un såul sulîv: l’é la tô våu, Papà.

I dvänten realtè, i dóbbi silenziû.
Mo ancåura qué con té, sicûr, la turnarà
La fiâma ed cal fuglèr che in un barbâi ed lû
La se scaldèva insàmm, nuèter dû, Papà.

Grâzie a ste vèc’ arlói s arnôva l’armunî
Di nûster sentimént. E a m vadd ancåura là,
Fangén, con tanti pòr, sénter int i cavî,
Alżîri, däl caràzz. L’é la tô man, papà.

Ste gran silänzi al s rånp, al se s-ciaréss al bûr.
Srèla l’antîga pè? Srèl al tô arcôrd? Chisà.
L é nóvvel al mî côr. Mo, adèi, stra äl sfisûr
Spónta una spîra ed såul. L é al tô surî, papà.

1985 (1985)

I an tótt i cavî grî opûr i én plè,
a i vadd vgnîr só cantànd pr Indipendänza.
Incû, Ventzénc d avréll, l’é una sfilè
ed żûven d una vôlta, pén d baldanza.

I n mèrcen brîa al pâs, però, int i ûc’,
am pèr ed vaddri ancåura cäl falésster
ch’i fénn, quarant’ân fà, pighèr i żnûc’
ai crócc, al duce e a tótt i sû minésster.

A fâg vaddr a mî fiôl i Partigiàn
e a i dégg: “L é un bèl cortêo, vût guardèrel?”
Ló al dî ed sé, pò al vôl däl spiegaziån
e a mé an um pèr vaira ed cuntintèrel.

In st mänter che mé a dscårr col mî ragâz,
ai pâsa la sfilè. E mé, guardandi,
a vadd in mèż al mócc’ Ciro, Albertâz,
William, Cicàtt, Maéna, Brén, Orlandi;

e pò Antonioni, Bergonżén, Gajàn,
con Nucci, Vicchi, Checco e Italiano
e tant ch’a n m arcôrd pió. A i strécc la man
e al ragazôl al fà: “vanno lontano?”.

Alåura mé, paziänt, par quall ch’a pòs,
a i spiêg che, sé, luntàn i én bèle stè,
parché quarant’ân fà i salténn un fòs
ch’al separèva fascio e libartè.

Al dé d incû an s sént pió fischièr cal vänt.
Mo quand l uèva al naigher par culåur,
i an cunbató par tótt, anc pr i ignurànt,
pr i fiû e pr i fiû di fiû, brîa par låur.

Pò am pèr quèi ed turnèr ai ténp antîg
pròpri al dé dåpp, e am vén un gran magån,
sintànd mî fiôl ch’al dî con un sô amîg:
“mî pèder al cgnóss tótt i Partigiàn!”.


Maquillage (1997)

Ècco, t savéss, Maria, cm a sän cuntént!
Ai ò acatè, un ân fà, da lavurèr
come cumassa stâbil da un caplèr
e a arzàvv, de drî dal banc, tótt i cliént.

L é un sît da lússo, såtta al Pavajån,
con una clientêla ed prémma rîga
ch’l’é bôna anc ed gangèr, sänza una pîga,
par un capèl, la blazza d un migliån.

Al proprietèri, pó, l é un tîp cum và:
sêri e inpecâbil da maténa a sîra,
ch’al pèga al sâbet, sänper in stadîra,
e l é int la sô butaiga come un rà.

Col såu cumassi, zêrt, l é un pô eigiänt.
Al i vôl lósstri, in åurden e cunpé,
insåmma: di dunén cunpâgn a mé
che, a n fâg par dîr, ai ò un bèl purtamänt.

Ajîr al s à riuné, ste bèl sugèt,
e sêri cme un tudàssc l à détt acsé:
- A vói che äl mî cumassi, tótt al dé,
i èven al maquillage sänper perfèt.

Csa srèl ste maquillage? Dîmel pûr té!
Mé, par ciapèri, a stâg sänza bragàtt,
pò ògni meż’åura a vâg al gabinàtt
e zétta e chiêta a m fâg un bèl bidé.


Dåu mélla e zincuantadû

(dedichè ai partigiàn bulgnî)

Am capité d acunpagnèr in Piâza
un grópp d amîg franzî a girundlèr
e dåpp ch’avé mustrè la mî Bulgnâza
lé dai scalén “dla pòsta” i s vlénn farmèr.

Dåu spåui i rimirèven al żigànt
fagànd di surién coi ûc’ granè
parché, in cal pónt prezî, al monumänt
al måsstra l uèl dûr ala zitè.

La gêva ónna: - fôrsi l é stè al scultåur
che int al sculpîrl ai é scapè al difèt.
Cl’ètra l’arspåu: - parôla mî d unåur
a vrêv, cal difèt là, avairl int al lèt!

In qualla a m acurżé d un ragazlàtt
ch’al gêva avair zîrca dågg’ ân d etè.
Fâza bugnåua, giacténa da maicàtt
cómm al tragg’ ed tariånf caghè e spudè.

Al stèva lé, guardànd un pôc in só
vêrs al Sacrèri, fairum cómm un inmé,
e dåpp ch’a m fó avinè mé a l ò sintó
ch’al baluèva “demíll e sencandé”.

A i gé: - csa dèt i nómmer? Spiêgum bän,
cus’êl al quèl ch’al t à fât incantèr?
E ló, guardàndum, al sgné con una man
incåntr al mûr e l déss “i ò vló cuntèr!”.

A cal pónt lé a m sinté cómm un bigât
ch’vén fòra da una maila mèż patòca.
Che figurâza! Am pèrs ed dvintèr mât,
ròb da tirèrm al còl cunpâgn a un’ôca.

A gé tra d mé: - Cretén d un sumarnâz,
a gêva ed cgnósser bän la mî zitè
e invêzi, guèrda qué, ste ragazlâz
cuntànd i partigiàn al m à muntè.

E i partigiàn ch’as vadd là int al Sacrèri,
n i é gnínt da fèr, pûr là, tûla cum t vû,
l à raån cal cinâz, al n à fât vèri:
i én méll pió méll, e pò zincuantadû.

E acsé a m mité anca mé a guardèr in só
insàmm a cal senpâtic franzién
digandi: - i én mî fradî, surèl, e pó
at żûr, tótt i bulgnî i al san quant i én!

Sintànd pò äl dåu spulòti coi sû scuè
ch’i ghignazèven drî a cl ulâz bän fât
a urlé, dåpp ch’am salté la måssca al nè:
bâsta, al n é quasst, par réddr, al sît adât!

        I um guardénn tótti inspuré
           cm as guèrda un mât...

La blazza dal viażèr (1988)

Ai ò girè pr al månnd come un sajån,
ai ò adruvè la mâchina, i binèri,
la nèv, la biziclatta, l areoplàn,
pò l elefànt, la bròza, al dromedèri.

Däl vôlt, an truvànd brîa la manîra
ed partîr, ed viażèr, ed scapèr vî,
a m sån sarvé, a l cunfès, spass e vluntîra,
dal trêno di plumón: la fantaî.

Che bî viâż ch’ai ò fât! E a pòs bän dîr
guardànd indrî trancuéll, con sicurazza,
d avair in tèsta sänper cal pensîr:
“viażèr, parôla mî, l é una gran blazza”.

Che blazza vàdder l’èlba int al deêrt,
guardèr là int l’Himalaya cäl muntâgn,
che blazza l òc’ ed Búdda sänpr avêrt
ch’an s é mâi vésst un lavurîr cunpâgn!

Che blazza, là in Ulanda, i tulipàn,
che blazza chi custómm di beduén,
chi udûr e chi culûr d un marchè indiàn,
che blazza l’Inghiltèra col Big Ben!

Che blazza Notre Dame e Montparnasse
e pò Madrid, l’Amêrica, al Perú,
l’Ucraîna e al Cânada pr andèr a pass,
che blazza la gran piâza ed Katmandú!

Però la blazza che la m tôl al fiè,
che quèi am fà andèr fòra ed sentimänt,
l’é sänper l’ûltma tâpa: cla zitè
in duv ai é San Ptròni col żigànt,

qualla coi pôrdg. Qualla che da luntàn
la s anónzia supêrba con cl’insaggna
ch’l’à nómm San Lócca. Mâma che emoziån,
turnànd da un viâż, psair dir: äcco Bulåggna!

Adès a l sò (1990)

(dedichè a Protogene Veronesi,
sienziè, puléttic, galantòmen
e poêta dialetèl
ch’an s pôl pió dscurdèr)

Adès a l sò
cus’ai suzêd
quand al s n in và un màsster,
adès a l sò: as erêdita.
Anca mé, ala fén d agåsst,
ai ò ereditè e a sån dvintè pió récc.
Acsé ai ò psó fèr un versamänt
int al cånt curänt di sentimént.
Int una casafôrta che inción prà mâi vudèr
ai ò asrè cl’ereditè
fâta d insegnamént.

Adès a l sò
ch’a pòs fèr al spanézz,
spànnder la munaida dl’onestè
dl’aversiån pr ignuranza, ingiustézzia, infamitè.
Adès a l sò. A sò
ch’a pòs arscôder i frût dla speranza
in un månnd ch’al séppa miåur,
parché cal màsster am l à insgnè,
con pôchi parôl e dimónndi fât,
e mé, adès, adès sé ch’a l sò:
cal màsster, cal poêta,
al n é brîa andè vî in sta fén d agåsst.

Adès mé a sò
ch’l avanzarà par sänper,
con la mûica dla sô poeî
dänter al côr di òmen,
dänter al mî côr,
con la lû d un fûg
ch’an s pôl brîa murzèr.
Par quasst mé, adès ch’a l sò,
a vói cantèr ala żänt,
a vói urlèr al månnd,
a vói insugnèrum una premavaira ed pè,
a vói dèr våu ai silénzi,
a vói trasfurmèr in pêrel preziåui
äl lègrum ed sta fén d agåsst.
L é fâzil,
a l pòs fèr trancuilamänt,
parché mé, adès, adès sé ch’a l sò.


La tråmmba (żnèr 2001)

Äl piómm di bersagliêr i armàṡṡdn al vänt,
chi żûvn i córrn incåntr al sô vigåur
e i côr s avérren. L ânum mî bujänt
al våula drî ala tråmmba, al sô luåur.
na, tråmmba ed fanfèra, såna pûr,
adrézzet vêrs al såul, dscanzèla al bûr!

L é un sóppi d entuum, sfiamarè
furiåua ed żoventó cârga ed murbén,
ch’l’am dà una scòsa d eletrizitè
inbariagàndum pió d un bichîr d vén.
Cal scuéll, cl arciâm, al pèr ch’al vójja dîr
“T î żåuven, dala vciâja as pôl guarîr”.

Sta tråmmba tròpa lósstra col sô utån
l’an sà ed sicûr che, ala mî etè beèta,
mé andèva in ghirigâja cme un pizån
quand, sänper in prinzéppi dla giurnèta,
a asptèva al cant amâbil cme un lugnôl
dla tråmmba aragajè dal ruscarôl.

Con un bidån e al côr ch’al scantinèva,
andèva żå col róssc dla mî sufétta.
Ciâcher ed dòn, gran tóff, mo chi i ascultèva?
Mé a vdêva såul i ución dla Margarétta
e al guèrd felîz ch’a n dscurdarò mâi pió.
Cla tråmmba la sunèva “żoventó”...

Al mêrel (febrèr 2002)

L’âria pió tavvda e i prémm malgaritén
int al żardén, i fan turnèr al mêrel.
Chi êrel? Che argói! Al tâca a stufilèr.
Quèi l um pèr quand mé ai êra un marlòt
prémma ed dvintèr żuvnòt, da pió cinén,
che faturén ai êra da un drughîr,
con un panîr in spâla e in biziclatta:
se una fangiatta a vdêva, alåura sé
am tuchèva a mé! L êra un stufilamänt
acsé putänt da fèr quèi insurdîr.
I al psêven anc sintîr ai ûltum pian,
pròpri da bån. Adès ai tåcca a ló.
La żoventó dal mêrel la stufîla
con våu sutîla. In âria ai é un udåur
d amåur e ed deidêri. Udåur ed vétta.
La mî scunfétta? Qualla d un quajån:
L’imitaziån dal mêrel, e fischièr.
Int al pruvèr, dai lâber tótt grinzû
pighè al û cm é fât un cûl d galéna,
una vuna fassa salté fòra
e a m ciapé pòra a sénter såul un pfffff...
Pûr là, al mî mêrel, dâi, stufîla fôrt.
Al tôrt l é al mî. L é inóttil stufilèr,
tintèr, insésster, se i mî bû i n an said.
Al aib dla premavaira, bavv pûr té.
Par mé l é invêren e ai ò i lâber strézz:
PFFFFF...

Prêda bulgnaia (febrèr 2002)

Prêda, prêda ed Bulåggna, se ascultèr
an é l amstîr ed tótt, adès t î qué
bän strécca int äl mî man, a vói pruvèr
a sénter quall t um dî. Adèsa sé,

am pèr d capîr i quî che t pû cuntèr.
T naséss int na furnè, e däntr ed té
s én amucè méll våu ch’a vrêv dgatièr.
I én våu che cme una spånga t è asurbé

e mé a i sént tótti. Algrî o gran dulûr,
sufrétt ch’al bói, ciâcher int un ruglàtt,
bån säns, famai, padrón e servitûr,

batâli ed libartè, pòpol bandàtt.
E pò stra l våu e i méll e méll armûr
a sént la melodî dal mî dialàtt.


L’ânma (febrèr 2002)

Nå, nå, mé a n sån brîa cunvént
che a st månnd inbrujè da chi pôl,
pr utgnîr un cuvlén dai putént
biåggna dîr d cràdder al fôl,

o vànnder al cûl di parént,
magâra freghèr anc un fiôl,
dvintèr pió priglû di serpént
fentànt che ón an pîga al tvajôl.

Al dîs: “Ói, ai ò pûr da magnèr...”.
Alåura dà l’ânma in cauziån.
Csa dît? Ch’al la prêv pò armidèr

Barlécc, int al sô caldarnån?
Mo ché, l’ânma bôna da inpgnèr
l’é qualla d na pêga, quajån!

 

Sparèr (2003)

A spâr. O sé o nå.
A spâr. Fôrsi. Chisà.
E pò a n sò in duv mirèr!
Fôrsi a prêv puntèr
in èlt, só, vêrs al zîl
o cl âlbr ed mail sutîl
(mo a n vadd brîa sarpént
pén ed vlaggn cme parént).
O cl arziprès tótt scûr.
O anc incåntr al mûr.
Nå, nå, a n spâr brîa. O sé?
Anc se mé a n sò chi l é
l incuilén ed cal zîl
o drî dal mail sutîl
csa i séppa d arpiatè:
dièvel? Divinitè?
Csa srèl cl arziprès scûr?
E chi à tirè só cal mûr
tròp èlt, stramèż a nó?
Écco a chi spâr: a vó.

 

Pan (2004)

Pan, panàtt, pagnòta, panén,
chèva la fâm a grand e a cinén.
Såmmna vilàn, spargójja la smänt,
naiv vén dal zîl e crûv al furmänt
con la risåursa dla tô caparèla.

Dâi spîga crass, che par sentinèla
ai é un spurâc’ con in cô al sô caplâz
ch’al vré parair un brótt umarâz
mo a n fà bṡa pôra a un mèż pasarén.

Vén, vén bèl amdåur con al tô siglén,
pîga la vétta e tâja la spîga!
Al Sgnåur al bandéss la tô dûra fadîga
che par tótt l ân nutréss al puvràtt
con al pan, pagnòta, panén e panàtt.

Magnè dal pan, che anc s’al fóss sótt
al tîra só e l arlîva i bî pótt,
se pò insàmm al pan ai fóss anc un quèl
al pótt int al cràsser al vén anc pió bèl.

Schèlda cal fåuren, bèl furnarén,
cûṡ i panétt, äl pagnòt, i panén,
mo che prufómm, che bèla fragranza
dâi che l’é åura d rinpîres la panza:

pan e sarâca o pan col furmâi
e al cagiaràtt l é fôra dai guâi.
Pan e zivålla e pan col friżån,
tòcia, Michêl, ch’la n é un’iluṡiån.
Dâmn una tîra, ch’ai ò una fritè
con la ṡgarbâza apanna tridè!

Pan e panén, pagnòt e panétt,
cum la mitaggna con tótt chi tuṡétt
ch’i môren ed fâm a mièra e mièra,
una vargåggna pr i pôpol dla tèra?
Cum la mitaggna? Csa psaggna mò fèr?
Ecco, ai ò pêrs la mî vójja ed magnèr.

Nå, a n vói pió pan, pagnòt o panén,
a vói dla smänt pr i canp di fangén,
a vói al piå, di bî bû e un brèv brazänt,
ch’al séppa bån ed sumnèr al furmänt,
ch’al sèva insgnèr a cràssrel, a mêder,
o a mêdr i gvarnànt s’i stan trôp a sêder.

A vói che pr i cínno mègher, sfiné,
ai séppa cal pan ch’ai é sänper qué.
Panén e panétt, pagnòta fragranta
cavè vî dal fåuren chèlda bujänta,
mî bèla spîga carsó con l aldâm...
fôrsi ai é chèṡ che a mé am tåurna la fâm
se anc chi cínno ch’i stan par carpèr
un dé i aràn, come mé, da magnèr.

(Per la “Festa della Campagna” a Maddalena di Cazzano)


Bibliografî conplêta (almànc fén adès) ed Gigén Lîvra - Bibliografia completa e aggiornata di Luigi Lepri

Gigén Lîvra int la Raid däl raid - Luigi Lepri su Internet:
Auguri di buona pasqua

Gigén Lîvra su Youtube

Ala prémma pâgina
Ala pâgina dla letêratura
Và só

Un livròt

A scanso di ogni equivoco, Luigi Lepri
dichiara di non avere nulla a che fare
con un eventuale uso leghista del bolognese,
ma di esserne, anzi, intransigente oppositore.