ica - Musica


I MP3 in bulgnai: dscarghè qué socuanti canzunàtt ptrugnèni! Gli MP3 bolognesi: scaricate qui alcune canzoni petroniane!

Tótt i pîz di trî festivàll dla canzunatta bulgnaiṡa, urganiżè da Aldo Ièni int i ân Utanta - Tutti i pezzi dei tre festival della canzone bolognese, organizzati da Aldo Jani negli anni Ottanta!

I ínno ed Bulåggna - Gli inni di Bologna: Gli inni informali di Bologna sono due: "Bèla Bulåggna" cantata da Adrianén, da tempo su Youtube, e La râza bulgnaiṡa di Fernando Panigoni e Laurenti. Ultimamente (2010) questa seconda canzone è stata divulgata da un CD allegato al Corriere della Sera, in un'esecuzione che ci è piaciuta poco. Per questo, la riproponiamo nella versione originale, cantata da Marién Medici (da "Il testamento", edizioni Borgatti 1978).

Un'altra canzone molto popolare è La fîra ed San Lâżer, popolarizzata da Francesco Guccini ma cantata già a partire dal 1967 da “Al Grópp”, composto da Gianni Cavriani, Mauro Mattioli, Bruno Baratozzi e Nando Gurioli, coi commenti di Cavriani e Mattioli.

A Bulåggna ai lavåura una gran féggna ed cantànt famûṡ in tótta l’Itâglia e anc fòra, e ai é stè di muṡizéssta cgnusó come Adriano Banchieri, autåur dal “Discorso della Lingua Bolognese” (1622), però qué a vlän dscårrer dla mûṡica cantè in bulgnaiṡ, cómm dîr dla canzån bulgnaiṡa - A Bologna opera un gran numero di cantanti famosi in tutta Italia (e anche all’estero), e ci sono stati musicisti noti come Adriano Banchieri, autore del “Discorso della Lingua Bolognese” (1622), ma in questa sede vogliamo trattare la musica cantata in bolognese, vale a dire la canzone bolognese.

Canzunàtt bulgnaiṡi
Ligâm ala pâgina ed ste sît såura a Carpàn
Ligâm ala pâgina ed ste sît col canzunàtt ed Carpàn
Le ricerche musicali di Amos Lelli

Stòria dla canzån bulgnaiṡa - Storia della canzone bolognese

(Däl canzån sotolineè as pôl catèr al tèst pió żå in sta pâgina - Delle canzoni sottolineate si trova il testo più in basso in questa pagina)

Anc se int i sêcol indrî ai êra stè di esperimént, as pôl dîr che la canzån popolèr bulgnaiṡa la séppa nèda såul dal 1882, con la prémma ôvra ed Carlén Mûṡi (1851-1920): L êra Faṡôl. L’idéa la fó un suzès, e acsé Mûi al scréss 68 pîz ch’i cantèven la vójja ed vîver e äl môd dal sô tänp (Al Tango, Caranvèl). Ai é såul ón ed sti pîz ch’al séppa in itagliàn: Dottrina in musica; mänter che invêzi tótt chi èter i én o in bulgnai spachè, con tótt i trât ed cal perîod e la traniziån vêrs al dialàtt zitadén d incû, opûr däl vôlt, pr ażuntèr dla bufîia, i armàṡṡden al bulgnai e l itagliàn (e ónna, La Quadrégglia, anc al franzai, reinterpretè cum avän sänper fât nuèter vésst che la längua ch’i dscårren såtta la Tårr Eiffel l’arcôrda qualla ch’as sént såtta äl Dåu Tårr). Qué in bâs, int l’urtugrafî dal Sît, a v mitän stramèż a cäli ètri canzunàtt anc qualla tant famåua ciamè Pirån al furnèr, e pò Al sgnèr Iâcum, scrétta da ón ch’a n savän brîa cum al s ciamèva mo che ed sòlit l’é atribué, pr al säns dal còmic spensierè, pròpi a Mûi (dvintè famåua, come Pr un lavatîv, int la versiån cantè da Walter Marcheselli, numinè Carlén); naturalmänt la n psêva brîa manchèr Äl dåu Tårr dla Mercanzî, in dóvv l autåur al métt al nè int la discusiån såura al destén däl tårr Artenîi e Ricadòna, e pò l arîva a una cuncluiån da “csa m n in frêga” che incû la fà vgnîr al scramlézz mo che alåura la mustrèva la faid int al prugrès téppica ed Bulåggna quand, anc s’al pòpol l avêva na gran rèna d atåuren, int i teâter e int äli ustarî ai êra sänper dal féss.

Dal 1918, al poêta e scritåur in dialàtt Luigi Longhi al publiché una racôlta ed canzån dal téttol “Bologna canta”, e dal 1926 l urganiżé, insàmm stra i èter al cånt Gigén Saléna, al prémm cuncåurs dla canzunatta bulgnaiṡa, con la partecipaziån stra chi èter anc ed Patuelli, dal tradutåur in bulgnaiṡ dla Divéṅna Cumêdia Giulio Veronesi e una sêrie d autûr dialetèl, come Fernando Panigoni. Al prémm prèmi (ai êra 22 partezipànt) l andé a “Serenèta bulgnaiṡa” ed Raffaele Bonzi. Int la secånnda ediziån la vitòria la fó ed Panigoni che, col muṡizéssta Aldo Laurenti, al preṡenté la canzån “Còca mî”, ch’l’arivé prémma fra l 79 ch’äl fónn scrétti. Al prémm efèt puṡitîv ed cal cuncåurs al fó la nâsita dla Famajja Bulgnaiṡa1, al zîrcol culturèl che pò al mité in pî la têrza e ûtlma ediziån int al 1929 al teâter Dûṡe. Pò an i fó pió gnínta, par vî dl’inimizézzia dla ditatûra faséssta vêrs äl cultûr luchèl, e defâti, anc s’l’an fó mâi asrè ufizialmänt, dal 1935 ala Famajja i i miténn al bavâi.

Dåpp ala guèra la canzån bulgnaiṡa la tåurna fòra con däl bravitó nôvi. Adrianén (Adriano Ungarelli int la vétta ed tótti i dé) al fó al prémm ch’l acaté i sû déssc int i giubòccs. In pió ed cantèr un sparvêrs ed canzån ed Mûi e anc dimónndi ètri, l é arcurdè masmamänt par Bèla Bulåggna (Äl tajadèl), scrétta da O. Mingozzi e méssa in mûica da Leonildo Margèl: l'é un ínno a cla bologneitè sänper prånta a divartîres téppica d un mumänt che tótt i vlêven andèr in pèra dal tänp pirdó såtta äl båmmb par turnèr a canpèr e a gugiulères. A psän anc arcurdèr T êr mî nbråua, una canzån delichèta e péna d amåur scrétta pròpi da ló, e la canzån péna d argózzia Al pufarôl, che ló al l’à fâta dvintèr famåua.

Ai fó pò Aldo Varini (1920-1993), col såu canzunàtt péṅni pèra d alegrazza (Un òmen stranpalè, Sprucajén, Cum am agrîva) e däli ètri con na gran nustalgî par la vècia Bulåggna, che alåura l’êra bèle drî a dmuntères (Chèra Bulåggna).

Stra i nómm cgnusó ai é anc Dino Sarti (Spomèti) e Andrea Mingardi (Ai ó vésst un marziàn), che dåpp al sô lîber “Benéssum” dal 1999 int al 2000 l à méss fòra un CD coi cuntribût ed Francesco Guccini, Gianni Morandi, Lucio Dalla, Samuele Bersani, Luca Carboni e èter cantànt inpurtantéssum ed Bulåggna e dintûren, cgnusó in tótta l’Itâglia. Ai é però da dîr che Guccini, autåur d un vocabolèri dal dialàtt ed Pèvna, l êra bèle un nómm anc dla canzån emiglièna, parché l à scrétt Al trésst in mudnaiṡ es l à fât cgnósser méi la canzunatta bulgnaiṡa La fîra ed San Lâżer.

L é anc vaira che cal perîod al n é brîṡa avanzè sänza la sô sperimentaziån e in generèl sänza riultè poêtic che, s’i fóssen stè fât in itagliàn (mo fôrsi al n êra brîa pusébbil, pòst che däl längv tante difaränti äl tgnêven par fôrza dèr di riultè esprêsiv difarént), i arénn purtè zêrt autûr såtta äl lû ed tótt al pajai: con Quínto Ferèri (1907-1995) la canzån d Bulåggna la dvänta nôva, e la s avérra a di argumént personèl come i afèt o la pòra dla môrt, naturalmänt sänza dscurdères dla väna umorésstica, ch’l’êra bèle inviè bän. Tradutåur in bulgnai dla Dutréna in mûica ed Mûi, Ferèri al fó al difuåur ed Marî la Guêrza e dla canzunatta ed Luciano Trombetti a nómm L’Andrícca, e pròpi ló al scréss al sêguit, Adío Callisto, insàmm a pió ed 30 canzån, stra quassti La madunéna dal Båurg san Pîr, ch’la cånta la stòria dla madunéna litighè stra l dåu strè dal Båurg San Pîr e dal Pradèl, pió puvratti che Dån Mièna e sänper prónti a fèr caòt. Qué a scrivän anc Piràtt Sugabått, pió cgnusó dla betònica, la sureèl Mo che bèla famajja! e, pr andèr d lóng coi pîz såura a ste sinbòlic Piràtt, Piràtt al maicàtt, in duv ai é fôrsi tròp argói zitadén e schêrgna cåntr ala canpâgna e ala muntâgna: tótta ròba che incû la n và pió ma che la tåurna óttil se trasfurmè in créttica a chi umarén e cäl dunèl ch’i strasénen al sâbet e la dmanndga fagànd äl vâsc in zänter e ch’i n san un azidóll ed cultûra e idéi. I n psêven manchèr gnanc cal bilén ed Ninanâna a Claudia e A pî a se ṡguâza, una canzån cåntr äl mâchin scrétta dimónndi prémma ch’i asréssen al zänter (e ch’i turnéssen, zétt e chiêt e sänza vargåggna, a avrîrl un’ètra vôlta).

Intinimôd, Ferrari al taché a cantèr i sû tèst såul da pensionè, parché prémma al i dèva ala våuṡ ed cal menestrèl pén d bózz ed Mario Medici, ciamè Marién (1907-1984). Medici, ch’l avêva dla dêrma anc a sunèr la chitâra bulgnaia (ch’l’à 5 côrd), quand ai véns só i faséssta l emigré in Franza par canpèr cme artéssta. Turnè in Itâglia al finé in gajóffa, e al dscårr ed st’esperiänza int la canzunatta Parigi-Milano-San Żvân in Månt. Difuåur ed La râza bulgnaia (ed Panigoni e Laurenti), al secånnd di ínno ala bologneitè dåpp a Bèla Bulåggna mo pió autoirònic e divartänt, Medici dåpp al perîod Ferèri al taché a lavurèr con sô fiôl Alfredo, autåur ed dimónndi sû pîz. A psän arcurdèr, stramèż al canzunàtt ed Medici, La Piazôla, Vecchio tram e A rédd es a zîg, un pèz pén d emoziån ch’l arcôrda “Ridi, pagliaccio” ed Leoncavâl.

Dscurän dånca ed quî ch’i cantn adès, tacànd con Agostino Sassi (Agustén) che, insàmm al poêta ed gran valåur Luciano Atti (purtròp môrt prèst), l à dè ala canzån bulgnaiṡa däl żòi cómm Oh, mî bèla Cataréna e La vétta, ch’la fó scrétta int al Prémm festivàll dla canzunatta bulgnaia dal 1987.

Sta manifestaziån, inventè da Aldo Jani dal Club Diapason e vénta dal grópp Honolulu Gang con la canzunatta Turtlén in Broadway, l’é stè al prémm segnèl d una realtè nôva e pió difézzil sänza äli ustarî che una vôlta äli êrn al prémm sît par cantèr in bulgnaiṡ, mo la fó anc ón di pûc chè ed sustàggn al bulgnai dè dali autoritè luchèl. Al festivàll, ch’i an turnè a fèr int al 1988 e int al 1989, l à al mêrit stòric dla dscuêrta ed dû parsunâg’ inpurtànt, cum a vdrän fra pôc. Pr adès a vlän nutèr la partecipaziån ali ediziån difaränti dla våu particolèr ed Maurizio Montanari che, acunpagnè dala mûica d’Annibale Modoni, l à preentè strali ètri, insàmm a Luisa Lodi, Mänter là fòra, la stòria péna ed tristazza d un amåur andè mèl. I én da segnalèr anc la famåua atrîz in bulgnai Carla Astolfi, al grópp Teamballo (I frè dl’Uservanza), Gianni Busi (Indipendänza, canzån pr una ziviltè sänza mâchin) e la partecipaziån dal Grópp emigliàn ed mûica popolèr ed Paolo Giacomoni, ch’l acunpagnèva Roberta Danielli int la canzån Un pèr d èli, scrétta dal pèder, al buratinèr e atåur bulgnai Romano Danielli. Anc Aldo Jani al preenté, in mèrżen al cuncåurs, dû pîz: Idice River Blues e Sócc’mel, che blû! Al festivàll pò ai êra anc Mauro Mattioli, specialiżè int äl canzunàtt ed Carlén Mûi, ch’l à ardótt insàmm int un CD dal 1995.

La secånnda ediziån la fó vénta da Lucàtt Blûṡ, ed Fàusto Carpàn e Ióffa Póllga, insàmm a L’aventûra, ed Zaiṡer Malservîṡ acunpagnè da Paolo Paio. Da cla vî che a cal gèni ed Carpàn, ch’al vinzé anc int al 1989 con Prè ed Cavrèra, avän dedichè tótta na pâgina ed ste sît, a psän pasèr a dscårrer ed Zaier Malservîṡ, ch’al cgnusêva dimónndi pulîd äl tradiziån popolèr (da una bròza d ân al studièva e l insgnèva, insàmm a sô mujêr Francesca Ciampi, i bâl dl Apenén, come pr eṡänpi al bâl dspécc): la sô produziån l’à tótta una gran qualitè, nèda da un’uservaziån prufånnda dl’umanitè (Muṡéo Grevén, Chi l’à d ôr, L’infanzia), dai arcôrd d esperiänz dla sô vétta (come Curdgèla, ch’la fà vgnîr in mänt Guccini, e Al cumå, una żòja dla canzån in bulgnai) e pò dala sô militanza (La seziån, Pôrta däl Lâm).

Ai é anc Giancarlo Corsini, ch’al canta stòri e sturnî e al vén da San Venanzi ed Galîra, e Gianni Pallotti, un sgnåuri ed Marzabòt pén d ṡbózz ch’al fèva in bulgnai däl canzunàtt spiritåui e poêtichi mo che purtróp al n é mâi vgnó fòra con na casatta o un CD. A finän sti apónt con la speranza ch’ai sèlta fòra di parsunâg’ nûv che, grâzie anc ala rivoluziån digitèl, i s dâghen di pîz nûv che magâra i srän publichè dal Sît con la mûica e tótt.

(1) Anc Oreste Trebbi e Gaspare Ungarelli (Costumanze e tradizioni del popolo bolognese, 1932, pag. 44) i scrîveven acsé, nonostànt la scritûra ufizièl anc druvè “Famèja Bulgnèisa”.

 

Malgrado vari esperimenti fatti nei secoli precedenti, si può dire che la canzone dialettale bolognese sia comunque nata nel 1882, con la prima uscita di Carlo Musi (1851-1920): L êra Faôl. L’idea ebbe successo, tanto che Musi compose ben 68 brani incentrati sulla voglia di vivere e le mode dell’epoca (Al Tango, Caranvèl), di cui uno solo in italiano: Dottrina in musica. I restanti brani sono in bolognese puro, con le caratteristiche dell’epoca e della sua transizione verso l’odierno dialetto intramurario, oppure alcune, per fini comici, alternano bolognese e italiano (e una, La Quadrégglia, anche il francese, reinterpretato come si è sempre fatto da noi in seguito all’osservazione che la lingua parlata sotto la Torre Eiffel ricorda quella parlata sotto le Due Torri). Qui di seguito, nell’ortografia del Sito, diamo fra le altre la famosissima Pirån al furnère Al sgnèr Iâcum, quest’ultima di autore anonimo ma solitamente attribuita, per il suo scanzonato umorismo, allo stesso Musi (e celebre, assieme a Pr un lavatîv, nell’interpretazione di Walter Marcheselli, in arte Carlén), oltre naturalmente a Äl dåu Tårr dla Mercanzî, nella quale l’autore commenta il dibattito sulla sorte delle torri Artenisi e Riccadonna, giungendo a una conclusione menefreghista che oggi farebbe rabbrividire, se non fosse che rispecchiava lo spirito di fede nel progresso che caratterizzava quell’epoca di Bologna, quando malgrado l’estrema miseria del popolo i teatri e le osterie erano pieni.
 

Nel 1918 il poeta e scrittore dialettale Luigi Longhi pubblicò una raccolta di canzoni intitolata “Bologna canta”, e nel 1926 organizzò, insieme fra gli altri al conte Luigi Salina, il primo concorso della canzone bolognese, cui parteciparono anche Patuelli, il traduttore bolognese della Divina Commedia Giulio Veronesi e vari autori dialettali fra i quali Fernando Panigoni. Il primo premio (su 22 concorrenti) andò a “Serenèta bulgnaiṡa”, di Raffaele Bonzi. La seconda edizione vide la vittoria di Panigoni che, col musicista Aldo Laurenti, presentò la canzone “Còca mî”, vincitrice fra le 79 canzoni iscritte. Un immediato effetto positivo del secondo concorso fu la nascita della Famajja Bulgnaisa1, il sodalizio culturale che poi organizzò la terza e ultima edizione del concorso nel 1929 al teatro Duse. Non ce ne furono altre per l’ostilità del regime fascista verso le culture locali, tanto è vero che nel 1935, pur se non ufficialmente sciolta, la Famajja fu messa a tacere.
 

Nel dopoguerra riprende anche la canzone bolognese, con nuovi talenti. Adrianén (al secolo Adriano Ungarelli) fu il primo a vedere i propri dischi nei juke box. Interprete di tantissime canzoni di Musi e anche di molte altre, è ricordato soprattutto per Bèla Bulåggna (Äl tajadèl), scritta da O. Mingozzi e musicata da Leonildo Marcheselli: è un inno alla bolognesità ridanciana tipica di un’epoca in cui tutti volevano recuperare il tempo perduto sotto le bombe e ricominciare a vivere e divertirsi. Vanno ricordati anche T êr mî nbråuṡa, una delicata canzone d’amore scritta dallo stesso Adrianén, e l’ironica Al pufarôl, che lui ha reso famosa.
 

Un altro protagonista è Aldo Varini (1920-1993), con le sue canzoni alcune straboccanti di allegria (Un òmen stranpalè, Sprucajén, Cum am agrîva) e altre piene di nostalgia per la vecchia Bologna di cui già allora si notava lo sbiadire (Chèra Bulåggna).

Fra i nomi noti troviamo anche Dino Sarti (Spomèti), e Andrea Mingardi (Ai ò vésst un marziàn), il quale, dopo il libro “Benéssum” pubblicato nel 1999, nel 2000 ha prodotto un CD coi contributi di Francesco Guccini, Gianni Morandi, Lucio Dalla, Samuele Bersani, Luca Carboni e altri importantissimi cantanti di Bologna e dintorni, conosciuti in tutt’Italia. Peraltro Guccini, autore di un dizionario del dialetto di Pavana, era già noto anche nella canzone locale, per aver scritto Al trésst in modenese e diffuso la canzone in bolognese La fîra ed San Lâżer.

A dire il vero, non sono mancati da quel periodo a oggi la sperimentazione e, più in generale, risultati poetici che, se fossero stati conseguiti in italiano (ma forse non era possibile, perché lingue così diverse danno giocoforza risultati espressivi diversi), avrebbero portato alcuni personaggi alla ribalta in tutto il paese: con Quinto Ferrari (1907-1995) la canzone bolognese si rinnova, aprendosi a temi e sentimenti personali quali gli affetti o la paura della morte, senza naturalmente trascurare il già consolidato filone umoristico. Traduttore bolognese della Dottrina in musica di Musi, Ferrari fu il divulgatore di Marî la Guêrza e della canzone di Luciano Trombetti L’Andrícca, alla quale lui stesso scrisse il seguito Adío Callisto, nonché l’autore di più di 30 canzoni, fra le quali spicca La madunéṅna dal Båurg San Pîr, che racconta la storia della madonnina contesa fra le poverissime ma litigiosissime strade di Borgo S. Pietro e del Pratello. Qui diamo pure la fortunatissima Piràtt Sugabått, la surreale Mo che bèla famajja! e, per restare in tema di canzoni sul signor nessuno Piràtt, Piràtt al maicàtt, che pecca un po’ di orgoglio urbano e anti-campagna o anti-montagna irriproponibile oggi ma ancor valida se riferita a coloro che occupano tutto il fine-settimana con lo struscio in centro nel più totale vuoto culturale e ideale. Non potevano mancare la dolcissima Ninanâna a Claudia e A pî a se ṡguâza, una canzone antiautomobilistica scritta molto prima della chiusura del centro alle macchine (e della sua vergognosa e progressiva riapertura).


 

Ferrari peraltro cominciò a eseguire i propri testi soltanto da pensionato, avendo preferito in precedenza affidarli alla raffinata voce di chansonnier di Mario Medici, detto Marién (1907-1984). Medici era anche un buon suonatore della chitarra bolognese, a cinque corde, e sotto il fascismo emigrò in Francia guadagnandosi da vivere come artista. Rientrato in Italia fu arrestato, esperienza questa narrata nella canzone Parigi-Milano-San Żvân in Månt. Divulgatore della canzone La râza bulgnaiṡa (di Panigoni e Laurenti), secondo inno alla bolognesità dopo Bèla Bulåggna ma più autoironico e scanzonato, Medici dopo il periodo Ferrari comincia un sodalizio col figlio Alfredo, autore di molti dei suoi pezzi. Ricordiamo, fra le canzoni di Medici, La Piazôla, Vecchio tram e l’emozionante A rédd es a zîg, che ricorda “Ridi, pagliaccio” di Leoncavallo.

Passiamo dunque ai contemporanei, aprendo con Agostino Sassi (Agustén) che, in collaborazione col grande poeta Luciano Atti prematuramente scomparso, ha dato alla canzone bolognese gioielli come Oh, mî bèla Cataréṅna e La vétta, quest’ultima iscritta al Primo festival della canzone bolognese del 1987.

Tale manifestazione, ideata da Aldo Jani del Club Diapason e vinta dal gruppo Honolulu Gang con la canzone Turtlén in Broadway, è stata il primo segnale di una nuova e più dura realtà in cui non esistono più le osterie un tempo luogo privilegiato della canzone bolognese e allo stesso tempo uno dei pochi casi degni di nota di sostegno al bolognese da parte delle autorità locali. La manifestazione, ripetuta nel 1988 e nel 1989, ha il merito storico di avere scoperto due personaggi importanti, di cui tratteremo fra poco. Intanto osserviamo la partecipazione alle varie edizioni della notevole voce di Maurizio Montanari che, accompagnato dal musicista Annibale Modoni, ha presentato fra l’altro, con Luisa Lodi, Mänter là fòra, struggente storia di un amore infelice. Vanno segnalati anche la nota attrice dialettale Carla Astolfi, il gruppo Teamballo (I frè dl’Uservanza), Gianni Busi (Indipendänza, canzone a favore di una civiltà senz’auto) e la partecipazione del Gruppo emiliano di musica popolare di Paolo Giacomoni, che accompagnarono Roberta Danielli nella canzone Un pèr d èli, scritta dal padre, il burattinaio e attore bolognese Romano Danielli. Anche Aldo Jani presentò, fuori concorso, due brani: Idice River Blues e Sócc’mel, che blûṡ! Al festival infine partecipò Mauro Mattioli, specializzato nelle canzoni di Carlo Musi, che ha poi raccolto in un CD nel 1995.

La seconda edizione dunque fu vinta da Lucàtt Blues di Fausto Carpani e Geppo Pulga, insieme a L’aventûra, di Cesare Malservisi con l’accompagnamento di Paolo Paio. Poiché al geniale Carpani, vincitore nel 1989 con Prè ed Cavrèra, è dedicata una pagina intera di questo sito, passiamo a parlare di Cesare Malservisi, profondo cultore delle tradizioni popolari (studiava e insegnava con la moglie Francesca Ciampi le danze dell’Appennino, fra cui il “ballo staccato”): la sua produzione è tutta di grande qualità, nata da una profonda osservazione dell’umanità (Muṡéo Grevén, Chi l’à d ôr, L’infanzia) e dal ricordo di esperienze di vita (cfr. la gucciniana Curdgèla e Al cumå, un gioiello della canzone bolognese) e di militanza in prima persona (La seziån, Pôrta däl Lâm).

Ci sono anche Giancarlo Corsini, cantastorie e stornellaio di S. Venanzio di Galliera, e l’estroso Gianni Pallotti di Marzabotto, che cantava in bolognese canzoni spiritose o poetiche purtroppo mai pubblicate su cassetta o CD. Terminiamo queste note con l’auspicio che nuovi personaggi di qualità si affaccino sulle scene e, complice la rivoluzione digitale, ci diano nuovi pezzi che eventualmente saranno pubblicati dal Sito in forma sonora.

(1) Che anche Oreste Trebbi e Gaspare Ungarelli (Costumanze e tradizioni del popolo bolognese, 1932, pag. 44) scrivevano così, malgrado la dizione ufficiale “Famèja Bulgnèisa” tuttora in vigore


Carlén Mûṡi - Carlo Musi (1851-1920)

L êra Faṡôl (1882)

Ai fó una sîra int al nòster teâter
ch’ai êra la Frícci a cantèr al Mu
ṡä.
Tra la quiêt e l silänzi ch’regnèva
as sinté fèr dla gâta in platè...

L êra Faṡôl ch’ludèva la Frícci
quand la cantèva un pzulén da per lî (dåu vôlt).

Un milurdén ch’l êra a sêdr in urchèstra
supièva es butièva da tótt i cantón -
al mutîv, al parcôsa cus’êrel
che st milôrd an truvèva pió pè
ṡ?

Parché Faṡôl ludèva la Frícci
quand la cantèva un pzulén da per lî (dåu vôlt).

Dåpp al têrz ât i tiròn żå al sipèri,
e l póbblic ciamèva curéssta e cantànt.
Dal lubiån as fé sénter di fésschi
fra i evîva ch’urlèva la
żänt.

Alåura Faṡôl vôls vàdder la Frícci
par salutèrla ch’la fóss da per lî (dåu vôlt).

Al milurdén ch’l êra un pèz ch’al bujêva
s vultò da Fa
ṡôl con i póggn al mustâz.
“Mo cus’êla cla gâta ch’al fà?
Mo chi êl, ala bôna dal Sgnåur?”

“S’ai pièṡ la Frícci, s’al vôl la Frícci,
ch’al vâga a rånper äl scâtel pió in là!” (dåu vôlt).

“Mé a sån Faṡôl, żdarinèr, scopettaio,
mi chiamo Faccioli, a stâg
żå pr i Fturén.
S’l’an i piè
ch’al la biâsa a sô môd,
mé qué däntr a vói fèr quall ch’am pèr.

Vîva la Frícci, vîva la Frícci,
vîva la Frícci, tûla cum t vû!”
Carlén Mûṡi int na caricatûra d Alessandro Cervellati
Carlén Mû
ṡi
(vésst da Alessandro Cervelèti)

Al Caranvèl (1908)

Al Caranvèl anc st ân l é bèle andè
e l’é finé ch’l é môrt pr al mèl sutîl,
al sòlit anc par ló i ân i én pasè
zarcànd ed psair sustgnîrs atâc pr un fîl!
Ormâi as vadd che i ténp i én difarént
e che la
żänt la s pêrd in èlter môd,
tótt l ân, s’as vôl, ai é i divertimént,
teâter, fèst da bâl, tótt l ân as gôd!

Però quand as arîva da sti dé
ai é sänper quelcdón ch’é nôv dla vétta
e i fan di sfûrz par dîr ch’i én ariusé
o d réff o d ràff a mandèr vî la d
ṡdétta.
I ragazû ch’i én sänper dspinsirè
i
guâzn a inmascarèrs fté bâsta ch’séppa,
in camî
a, in mudànt, tótt inbafiè,
col granadèl, la spôrta o con la péppa.

E tótt in móccia i fan di vêrs tra d låur:
e té a t acgnóss, t î Zai
ṡr, adío sabión!
i stan parfén sänza magnèr däli åur
e la pulänt, par låur, i én macarón!
Tra i
żûvn ai é cla pèrt ch’n à pûc da spànnder
che a tótt i cósst la vôl fèr däl matîri
e i se traftéssen, i vôlen dèr d intànnder
quall ch’i n én, a s capéss, däl nòt intîri!

E tanti vôlti i s insêrven ed cal ftièri
pr av
ṡinères al ragâzi e dulcinèr,
e sänza vlair magâra gnanc pinsèri,
i trôven pròpri qualla da spu
èr!
Pr i vîc’ invêz’l é tótt un èlter quèl,
pasè la
żoventó, pasè i calûr
i n vàdden che la
bòcia in Caranvèl,
al d
nèr, la zanna, e i s trôven bän d sicûr.

Pasèr quâtr o zéncu’åur con di amîg
o con la sô famajja ch’l é l istàss;
magnèr a dåu ganâs, vén par castîg
äcco l divertimänt ch’i farénn spass!
Tótti côs quassti qué ch’i én sänper stè
e quand i dî
ṡn i vîc’ ch’l é un èlter månnd
i n pänsen mâi ch’l’é la questiån dl’etè
e ch’l’é sänper cla rôda ch’gîra in tånnd!
 

Pirån al Furnèr (1883)

In prinzéppi dla Nuṡadèla,
què
i indrétt a Sant Iî,
ai stà al nòster bèl Pirån,
quall ch’vannd al pan,
quall ch’vannd al pan.

Tótt i dé quant é lónga la stmèna
ló l é sänpr inbarièg dûr
parché ai piè
ṡ dimónndi al vén,
pió d un quintén,
pió d un quintén.

Luvigiòt, al Milôrd e la Gâgia
i an pensè d vlairel guarîr
fandi dèr una leziån
da Frè Bastiàn,
da Frè Bastiàn.

Par l adòb dla Madòna ed San Lócca
ch’l êra spant pió di èlter dé
i al purtónn däntr int i frè,
ch’la i srêv pasè,
ch’la i srêv pasè.

La matéṅna ch’al n êra gnanc l’èlba
as sintêva int al cunvänt
tótt i frè cunprai
Pirån
ch’fèvn uraziån,
ch’fèvn uraziån.

“Gesù sempre sia lodato”,
gêva al pèder superiåur,
“Mo mé a v dégg ch’a sån Pirån,
quall ch’vannd al pan,
quall ch’vannd al pan!”.

“Ditemi l’atto di contrizione
e il confiteor con me...”
“A n sò gnínt ed cuntriziån,
mé a sån Pirån,
mé a sån Pirån!”.

“Ló ch’al vâga int la Nuṡadèla
a dmandèr s’ai é Pirån,
s’al n i é brî
a a sån mé quall,
a sån mé quall,
a sån mé quall!”

“Se per caso Pietrone ci fosse
in bottega a lavorar?”
“E mé alåura in st chè
ṡ che qué
a n sån pió mé, a n sån pió mé!”

“A n sò brîṡa pròpri d bån
s’a sån da bûrla opûr da bån!” 

Dottrina in musica (1886)

Un cardinal recatosi a Lugo di Romagna
per visitare in regola le chiese di campagna
aveva dato un ordine ai parroci e pievani
che presentar dovessero i bimbi parrocchiani.
Figurarsi che imbarazzi, traleralera, traleralera,
istruir tanti ragazzi, traleralera, traleralà!

Cinquanta maschi e femmine aspettano il segnale
col viso rosso e timidi davanti al cardinale:
“Il pater noster ditemi, ma forte, bene e schietto”,
e un fanciulletto subito gli canta con rispetto:
“Pater noster qui es in celi”, traleralera, traleralera,
“pater noster qui es in celi”, traleralera, traleralà!
Il cardinale attonito per simile risposta
voleva ben convincersi se fosse fatto apposta.
Una bambina interroga, cercò la più piccina,
che subito risposegli con flebile vocina:
“Kirie eleison, Christe eleison”, traleralera, traleralera,
“Kirie eleison, Christe eleison”, traleralera, traleralà!

“Qual metodo sacrilego”, proruppe il cardinale,
“quest’è un insulto orribile di cui non v’ha l’eguale!
In nome della logica ho il debito, il dovere
di togliervi la carica, di togliervi il potere.
Non vi venga più concessa” traleralera, traleralera,
“la licenza per la messa”, traleralera, traleralà!
Il pevoro pretucolo la prese in santa pace
dicendo all’arcivescono in tono assai mordace:
“Del resto, eminentissimo, non me ne importa un fico:
saprò trovar da vivere senz’essere mendico.
Poi con tutta la riserva, traleralera, traleralera,
mi marito con la serva”, traleralera, traleralà!

Äl dåu Tårr dla Mercanzî

L’é un’infâmia däl pió grandi che dla żänt ch’l’an capéss gnént
vójja dèr al sô giudézzi e fèr cràdder ch’i én sapiént:
s’as liżéss quall ch’dî la stòria såuvra äl Tårr dla Mercanzî,
a se vdrêv che a demolîrli l’é una gran stranpalarî!
Äli én fâti parché n s môven, da lasèrli dóvv äl s trôven,
Äli én fâti parché n s môven, da lasèrli dóvv äl s trôven!

Tótt quî ch’i vôlen ch’äli avànzen dîni låur che äl vèlen tant,
i én d cla żänt che s dà dl’ariâza e i n pôln èser che ignurànt!
Mo da fèren d cäl dåu d
grâzi, chi dû dûz tótt brindalè:
s’äl stan drétti l é un mirâcuel, péṅni ed bû e tótti arpzè.
L é un delétt a conservèrli, l é méi fèr dal sît e dsfèrli,
L é un delétt a conservèrli, l é méi fèr dal sît e dsfèrli!

Par stäl tårr infén da Råmma, mandè qué dal ministêri, 
ai é vgnó dla żänt apòsta par studièrli con critêri;
dåpp la vî
ita conplêta, däntr e fòra fén in fånnd,
as é détt che dåu cunpâgni i n s atrôvn in tótt al månnd!
Äli én fâti...

As dirêv ch’an pèr gnanc vaira cl afanèrs cómm fà zertón,
intignèrs a cla manîra pr an tuchèr chi dû muzón;
s’i pinséssen ch’äli ingåmmbren parché i pôrten vî dal sît:
dåu carcâs ch’ai manca al dsåuvra e ch’l é inóttil fèr däl lît!
L é un delétt...

Chi vôl vàdder la sô blazza - par chi pûc ch’acgnóssen quèl -
bâsta tôrs lé da Malmû
i e farmèrs int al Piazèl:
quâter tårr äl sèlten fòra ch’s vaddn insàmm int un bèl grópp -
äl dåu vèci ch’i êra prémma e cäl dåu ch’i an truvè dåpp.
Äli én fâti...

O la żänt l’an i vadd brîa o l’à pêrs l û dla raån:
s’as vén só da Vía
Żanbôni an i é pió da fèr questiån -
métters fîrum a guardèri dóvv ai é quall ch’vannd i fói
as dî
sóbbit: Che dû crâni, cómm l é inóttil tant spargói!
L é un delétt...

Mo dåpp tótta sta gatèra, par finîr la discusiån,
dl’Artenî
i o Ricadòna chi al sà chi à raån?
As questiåṅna e s’as litîga tanti vôlt anc sänza vlair,
e pò quand a sän int l ûltum ognón stà dal sô parair!

Mo stè zêrt che i guâi finéssen, s’äli avanzn o s’äl sparéssen,
Mo stè zêrt che i guâi finéssen, s’äli avanzn o s’äl sparéssen!

Al Tango (1914)

Tótt incôsa int la vétta s trasfåurma
pr i custómm e int al môd ed pensèr,
ch’la pèr fén una côṡa incredébbil
mo ai é i fât ch’i v al pôlen pruvèr.
An bastèva la môda int al ftièri
stravaganta, pr äl dòn spezialmänt,
che anc al bâl l’à vló méttr una
mâgna
da fèr pêrder la tèsta ala
żänt!

Adès l é d môda al tango,
i al bâlen con däl mòs,
ch’i s pîghen, i se stôrżen,
ch’al pèr ch’i s câscn adòs!
Col spâl ón cåntr a cl èlter
i s guèrdn e i fan al gîr,
pò i s vôltn e pò i s astrécchen...
par fèr dal lavurîr!

Una vôlta as andèva in canpâgna
só pr i mónt, int i sît pió luntàn,
se par chèṡ a v truvèvi a una fèsta,
òmn e dòn i balèvn al Tarscån.
Pôc par vôlta anca låur par mudèrla,
i san fèr la sô polka e l valzrén,
an se dscårr què
i pió dla manfréna,
un balâbil ch’l é tròp cuntadén!

Adès l é d môda al tango...

S’a guardè fra la clâs di operèri,
i se stûdien d balèr rizerchè,
la mazurka i la fan con di ṡmêrel,
al sô scottisch e l valzer strisiè.
Ògni tant i faràn la quadrégglia,
bän o mèl i la ciâmn in franzai
,
s’i s inbròjen a dîr di spropò
it
i van d lóng a ciamèrla in bulgnai
!

Adès l é d môda al tango...

Int äl sèl dóvv ai é dl’eticatta
ch’bâla i sgnåuri e la ristocrazî
as fà l boston, lanceri as fà l danzik
ch’as và a spâs al inànz e al indrî.
An i é dóbbi ch’i fâzen fadîga
i an al tänp anc ed fèr al amåur
e magâra truvèrs un’anbråuṡa
parché i dûrn a prilèr par däli åur!

Adès l é d môda al tango...

Par savairen de pió såura Carlén Mûṡi - Per saperne di più su Carlo Musi
Par savairen de pió såura äl dåu Tårr dla Mercanzî - Per saperne di più sulle due Torri della Mercanzia


Walter Marcheselli (1915-1992)

Al cantèva con al pseudònim "Al sgnèr Carlén" e con na bèla våuṡ antîga e con la prunónzia dal sô tänp (anc se con la s itaglièna invêzi ed cla bulgnaia, parché al fèva televiiån) e l à registrè socuànt déssc. Pr un Lavatîv l'é d Mûi, Al Sgnèr Iâcum fôrsi anc, Al Tifåu a n al savän brîa - Cantava con lo pseudonimo "Al sgnèr Carlén" e con una bella voce e la pronuncia dei suoi tempi (con la s dentale però, non con quella bolognese, causa la consuetudine con la televisione), e ha registrato alcuni dischi. Pr un Lavatîv è di Musi, e forse anche Al Sgnèr Iâcum, de Al Tifåu non sappiamo.

Pr un Lavatîv

Ai bâgn di Casteldebole
i an dl’âcua minerèl
ch’l’é bôna, efficacissima,
par tótti äl sôrt ed mèl,
e basterà ch’io dicavi 
che såul in trî estèd1
dîṡ mélla e pió guarirono 
ed
żänt ed tótt i grèd.

E poi per farsi credito 
e pr än truvèr däl lît
la cura a gratis davano 
ai pió puvrétt dal sît,
di cui la parte massima
truvèva un gran sulîv
con l’acqua salso-iodica
fèrs fèr un lavatîv.

L’incaricato apposito
par stèr int al sicûr
li disponeva in ordine 
in mèż a un curidûr,
schierati tutti in linea,
asptànd l’operaziån,
in posizione equivoca
e con rasegnaziån.

D in man in man che il medico
n avêva servé ón
questi riordinandosi 
s tirèva só i calzón,
e poi porgendo l’obolo
ch’ai vôl pr un servizièl
un soldo consegnavagli
e fòra żå pr äl schèl.

Suzêd che l tredicesimo
dåpp ch’l à sintó al ferschén
s n acôrż e con rammarico
ch’ai manca un bajuchén,
e al dî
: “Se mi fa credito,
s’al cradd ed stèr a asptèr,
domani con la replica 
a spêr ch’a l prò saldèr”.

L astànt, che di prammatica
n in vôl savair ed cónt
rimette a posto subito
al sô clistêre al pónt
cercando di riprendere
cal léccuid ch’é andè vî
e d lóng pasèrl a cl èter,
ch’l é quall ch’ai vgnêva drî.


Nota: estè(d) "estate" è maschile in bolognese.

Al Sgnèr Iâcum

Ai êra un bèl żåuven bän fât e stimè
da tótta la
żänt pr äl såu qualitè,
puvrén, ló l avêva la d
grâzia e l’arlî 
ed pêrdr ala mótta al fiè par dedrî,
puvrén, ló al pruvèva ed tgnîrel a strécc,
l istàss capitèva ch’al tgnêva fèr scrécc,
l istàss come dîr che l cûl d un panîr
al pséss tgnîr al léccuid cunpâgna un bichîr.

Che brótt lavurîr, che brótt lavurîr,
quand al sgnèr Iâcum al pêrd al respîr.

Cunbéṅna una sîra un amîg al i déss:
“T î un gran turlurú se té t t aviléss,
non darti pensiero, e pò gnanc di guâi,
fà bän a mî môd e métti un stupâi!
Acsé s’t vè in quèlc sît t pû vîver trancuéll
avànd al danâbil asrè da un sigéll,
e mé a t
żûr ed zêrt che sänza timåur
il retrobottega an fà pió inción rumåur!”

Che brótt lavurîr...

Successe una sera ch’al fó invidè
in casa di amici ch’i s êren spuṡè,
al sént ch’al n à brî
a stupè al bû mât,
al dî
“Conparmésso, ch’a vâg pr i mî fât”,
al córr int al césso e al tâsta int al bûr,
al zairca quèlc cô
a ch’al téggna d sicûr,
al trôva int la bûrsa un quèlc tundarlén,
con grande premura as al métt int al slén.

Che brótt lavurîr...

Felice, contento cunpâgna un mèż mât
al tåurna int la sèla, sicûr dal sô fât,
mo dåpp dî
minûd ch’l é turnè in cunpagnî
si ode un fischietto ch’al fà pipipí.
Con grande vergogna, stricànd äl ganâs, 
al nè
a d intåuren s’ai é udåur ed gâs,
pr an fèr la figûra al vôl andèr vî,
ma si ode il fischietto ch’al fà pipipí.

Che brótt lavurîr...

Dolente, pindullo, cme un can bastunè
al cåurs a cà sóbbit, ch’an vésst gnanc la strè,
davanti a un gran spèc’ al s guardé int al slén:
mo bòja d un månnd, ch’ai é un stufilén!
La gióssta morèl ch’la s pôl ricavèr 
la dîṡ che zêrt’cô
in s an brîa da fèr,
se l’âria la tîra, lasèla tirèr,
che contro natura an s à brî
a d andèr.

Che brótt lavurîr...

Al Tifåu

Mé a sån tra i pió acané sostenitûr
dal fóttbal-clúbb Bul
åggna e i sû culûr
e a i pôrt fén ai sèt zîl sänza varg
åggna
e par vàdder a
żughèr
a tûg a pât ed stèr sänza magnèr.
E a ûrel, a
brait, a m métt a fèr i póggn
e a chi am dà l incuntrèri a i mâc al gróggn.

Dal fóttbal la pasiån la m métt un quèl adòs,
però am fà vgnîr al gôs s'ai pêrd al mî scuadrån!
Mo quand i róss e blú pôrten vitòria
mé a n stâg pió ind la mî pèl e a fâg baldòria!

Par vàdder méi un còrner a tré un chèlz
in
bâli a una sgnuréna ch'la fé un bèlz
mé a i déss: perdón! pò vdand ch'l'êra caré
na
a
żardé un cunplimänt:
a s atruvénn d acôrd in un mumänt.
Adès l'é mî mujêr, mo a capirî,
s'avéss da dèri un chèlz la m al dà indrî.

Dal fóttbal la pasiån la m métt un quèl adòs...

Cla vôlta såul che i nûster par la ddétta,
o méi par la camòra, la scunfétta
i avénn såura l sô canp, mé ind al gnîr fòra
a i êra armè
pió vèg
ch'a dèva äli ånnd cunpâgna un inbarièg.
A m méss a lèt col tíffo apanna a chè
a
e ai mancò pôc ch'andéss a truvèr Brè
a.

Dal fóttbal la pasiån la m métt un quèl adòs...


Quínto Ferèri - Quinto Ferrari (1907-1995)

La madunéṅna dal Båurg San Pîr

In fånnd al Båurg San Pîr i êra una vôlta,
bèla cme l paradî
ṡ, una ciéna
e al sô te
ôr pió rèr, la madunéna,
Båurg e Pradèl s al stèven a litighèr.

Dåu vèci strè, dû nómm, la dîṡ la stòria,
ch’i an guadagnè coi póggn un pôc ed glòria,
sänpr ed dé o d nòt l êra un quarantòt,
discusiån, ufai
e un frâc ed bòt.

Båurg San Pîr, Pradèl, dåu strè rivèl
ch’i s litighèven sänper la madòna,
l êra un caranvèl, con zêrti lòt
che a racuntèrli adès la m pèr na fôla:

däl vôlt quand i s fèven mèl
äl bòt seguitèven anc al
ṡbdèl -
Båurg San Pîr, Pradèl, dåu strè rivèl
ch’i andèvn in procesiån col matarèl!

Al dé d incû però l’é un’ètra côṡa,
pió par la maduné
na inción litîga.
Anc la ci
éna n é pió qualla antîga,
tótt é canbiè, u
ànz, mentalitè.

Epûr s’as sént dîr l’é nòstra la madòna,
as vadd quèlc vciarlén strichères av
ṡén la nôna:
di bî ténp indrî i an la nostalgî
di bî ân che ormâi i én vulè vî.

Båurg San Pîr, Pradèl, dåu strè rivèl...

In fånnd al Båurg San Pîr i êra una vôlta,
bèla cme l paradî
ṡ, una ciéna...

Luzî 

(canzunatta di ân Tränta, parôl ed Patuelli)

Guèrda che sîra bèla,
sänza una nóvvla in zîl,
là drî ala prémma strèla
la pèr la ló
ṅna un fîl.

Vén, canta con mé Luzî,
canta la tô sturnèla 
sänza malincunî -

Vén qué con mé drî al’èra,
vén vén ch’at bât al côr,
là in rîva al’âcua cèra
fra i fiûr zelèst e ôr...

La canta la ranèla,
i arspånndn i gréll av
ṡén
guèrda che sîra bèla,
guèrda che zîl turchén.

Vén, canta con mé Luzî,
canta la tô sturnèla
sänza malincunî -

  Quínto Ferèri
Quínto Ferèri

Dutréṅna in mûica

Un cardinèl al fó mandè da Råmma a Mulinèla
par cuntrulèr l’ativitè däl cî
ṡ d sta bèla tèra -
l avêva in prezedänza urdnè che äli uraziån
äl fóssen cantè in mû
ica dai fiû di parochiàn:
figurèv che penitänza, trulalalera, trulalalera,
insgnèr mû
ica al’infànzia, trulalalera trulalalà!

In previṡiån d sta vîita un prît ògni maténa
l insgnèva ai cínno mû
ica premiandi con na mléna
e låur cantànd incôsa con grâzia e intunaziån
i fèvn andèr in èsta
i curèt e sagrestàn:
“Qué as fà zêrt bèla figûra”, trulalalera, trulalalera,
gêva l prît tótt in
varżûra, trulalalera, trulalalà!

Pió d tränta mâsti e fammn i én là, con un puctén d scagâza
quand l äntra al cardinèl e al dî
ṡ, dåpp la benziån col brâza:
“Sintän mò al paternòster cantè dal pió grandén”
e st ragazôl al s saggna, dåpp fât un bèl inchén:
“Pater noster qui es in coelis”, trulalalera, trulalalera,
“Pater noster qui es in coelis”, trulalalera, trulalalà!

Al cardinèl al sgné col man ed ṡmétter sta manfréna,
pò al gé col prît: “Mo a ste muclån cs’ai manca, una rudlé
na?”
E al scåulta la piné
na pió céna ch’é lé avén
e lî con na vu
na cme qualla d un anżlén:
“Kyrie eleison, Christe eleison”, trulalalera, trulalalera,
“Kyrie eleison, Christe eleison”, trulalalera, trulalalà!

“Mo quasst l é un pchè murtèl d chi grand”,
al gé st òmen santéssum,
“vó, prît ch’a insgnè a
ṡburdlèr coi sant,
arî un castîg duréssum!
In nómm ed tótti äl rêgol da mé rapre
entè
a v prîv da incû in avanti dla vòstra autoritè:
a n dirî mâi pió la massa”, trulalalera, trulalalera,
“ne a bvarî d vén sant na gåzza”, trulalalera, trulalalà!

“Gran deziṡiån sagéssima”, al gé st pritén in dgrâzia,
“ch’la srê pò
bagliatéssima se am vléssi fèr la grâzia,
parché d cunzélli e rêgol l é un pèz che mé a sån stóff,
e a stèr sänza stanèla l é al quèl ch’am piè
pió d tótt.
E pò sänz òblig dla risêrva”, trulalalera, trulalalera,
“a m spåu
sóbbit la mî sêrva”, trulalalera, trulalalà!


Piràtt sugabått

Piràtt sugabått 
turnànd da lavurèr
al trôva la sô
żdåura 
lónga e dstai
a int al pulèr.
“Odío - la
żdåura é môrta!”

Pò al gé felîz cuntänt,
cm’ai fóss finé la guèra:
“Dmaté
ṅna t dscaravänt int l’aldamèra!”

Al và dal curèt 
curànd cme un adanè,
par dîri che la
żdåura 
sänza un vêrs l’êra stiupè.
“Curèt, la
żdåura é môrta!”

“L é inóttil che ló al prêga
par l’ânma ed cal
ṡbandêren-
li-là la và a scât lébber al infêren!”

Al dîṡ ai amîg
ch’al trôva al’ustarî
“Vgnî tótt al funerèl, 
la srà un’urté
na d alegrî.
Amîg, la
żdåura é môrta!

Lustrèv pulîd äl schèrp,
mitîv al ftièri ed gâla,
che dåpp a vlän ciapèr na bèla bâla!”

Al córr in Zartåuṡa, 
l avî
a anc i bechén
che ormâi la sô spåu

l’é in brâz a quèlc diavlén.
“Bechén, la
żdåura é môrta!

Fè in môd che la sô bûṡa
sîa fånnda sänza pòra -
ch’l’an èva cla braghîra turnèr fòra!”

Turnànd a cà sô 
Piràtt l avanza
żlè-
al trôva la sô
żdåura 
drétta in pî, resusitè.
“Odío, ma t êr pûr môrta!”

“Mo ché, l é stè al ninén 
ch’m à fât la ganbarôla
e acsé am é vgnó un
ṡmalvén pr un’åura bôna.

E té inbariagòt,
ch’t am è lasè là in tèra,
a vdrän chi l é dmaté
ṅna
ch’
balanza int l’aldamèra.
Sént mò se mé a sån môrta!”

E żå mataflón, granfgnût e zavatlè:
pôver Piràtt, t î stè pròpri d
graziè!

Piràtt al maicàtt

Tótt s arcôrden d quand Piràtt,
fté ala bòja cme un maicàtt,
l arivé fra d nó una vôlta
col schèrp sójji e in man la spôrta:
ló al s cardêva elegantéssum,
vdàndes sänper guardatéssum,
ma al mutîv ch’as i guardèva
i êren äli ónng’ anc pé
ṅni ed tèra
e cal pâs inconfóndébbil
ch’fà al maicàtt riconosébbil
pió d cl insàmm ed pózz e udûr
fra zivålla e ma
nadûr.

E quasst na vôlta, incû però
sti difèt n e
ṡéssten pió
e al bulgnai
s’al vadd pasèr
coi sû ûc’ pôl constatèr
ch’an s vadd pió pasèr pr äl strè
żå d tulatta o scalzinè,
ma bèl, lósstr e sänpr in rîga
col schèrp natti e l brèg in pîga.
Tótt i dé dai pî ala tèsta
al pèr fté coi pâgn dla fèsta,
l é un insàmm acsé armugnåu

ch’fà vultèr fôrsi invidiåu

quall ch’se ftéss la
żå in Piazôla,
ch’sà adruvèr såul la cazôla,
ch’vrê purtèri vî al segrêt
d èser sänpr acsé conplêt -

Mo al segrêt prémma de tótt
l é quall d nâser brî
ṡa brótt,
pò ai vôl gósst e fanta
î
segliànd stòf e biancherî,
un brèv sèrt ch’séppa perfèt
par tûr só góbbi e difèt,
ch’l èva un tâi sänper divêrs
ch’sía d e
änpi al univêrs
pr äl camî
tótt quanti ed saida
sänpr in zäntr a fèr la spai
a,
tôr da Lånndra un mócc’ ed ròba
pr andèr sänpr al’ûltma môda.

Ma parché al nòster Piràtt
pèrel pò cal gran maicàtt,
pr äl såu giâc acsé eleganti
da Parîgi al tôl l e
ṡänpi,
figurèv coi mudantén,
lípp, cravât opûr calztén:
l é un spetâcol da guardèr
ch’frê vgnîr vójja anc ed tuchèr.

Quall ch’conplêta, che bèl fà,
ste corêdo da rajà
l é al caplén ch’al s métt in tèsta,
un tignén sicûr d gran mèrca -
sgner Piràtt, oh par pia
ṡair,
i bulgnî
i al vrénn savair
csa i sía scrétt int l’eticatta:
êl d Munzón opûr d Pian d Satta?

Par finîr Piràtt da bån
al pèr què
ṡi un petrugnàn,
l ónnic quèl ch’fà fèr padèla -
l ónnic quèl ch’fà fèr padèla, padèla, padèla!
L’é cla pózza d aldamèra. 

Mo che bèla famajja

L é Piràtt un bavv-dimónndi, ch’l é sänper pén ed vén,
e quand l arîva a cà la spåu
ṡa al sèra in giazarén
parché cal gâs ch’l à in panza fermentànd come al sanpâgn
prêv fèr saltèr la tèsta comm s’la fóss dvintè un stupâi.
L à una fazté
na céna, però dû gran urción,
che quand al s prélla in fûria da par ló s dà i
mataflón,
s’al gîra par la strè la
żänt la scâpa al quêrt:
al pèr una Mercêdes con tótt dû i spurtî avêrt.

L é såurd come una zócca, inción é såurd de pió,
figûrt ch’al n i sént brî
ṡa gnanc s’al s ciâma da par ló,
såtta ai bunbardamént l andèva al óss spass a guardèr
parché ai parêva d sénter che quelcdón fóss lé a busèr.
L é anc un òmn altéssum: par méttres la caplé
na
sicómm n i arîva brî
a biåggna ch’al s achéna,
però al s in
żnòcia adèi, pianén con tanta cûra,
pr abituèr la tèsta al canbiamänt d tenperatûra.

Par żónta l é magréssum, sutîl come una spîga,
quand l é in pigiâma a rîg t al vadd quêrt såul da una rîga.
Al dôrm in un sît fradd e quand l é a lèt as sént
däntr int al cumudén la sô dintîra a bâtr i dént.
Piràtt l é un grécc’ fantâstic, ma un grécc’ pròpi acsé grand
che se t i dmand l urèri l arspånnd sänpr un’åura d manc,
però l é tant sinsébbil e al dvänta sóbbit
môrt
se al inpruvî
al vadd davanti a ló un binèri môrt.

L é ón ch’an s lèva mâi, e al pózza cme un aldâm,
e quand i amîg i al pôrten par fôrza a fèr un bâgn
a vàdder tanta crécca e a sintîr cal pózz schivåu

la pôvra savunatta la s fà sóbbt al saggn dla cråu
.

Sô fiôl l é tant cinén che al sèrt ch’i fà i braghén
invêzi dal cavâl l i mett un sumarén;
st pinén ai vadd anc pôc, al sòfr ed cataratta
e quand al s métt i ucèl al pèr ch’al séppa in biziclatta.

La mèder d st ragazôl la s ciâma sgnèra Tûda,
s’as trâta ed fèr däl ciâcher l’é sänpr ala batûda.
La dscårr sänper dimónndi, in fûria ed gran vulè
che äl frè
ṡ äl vénen fòra tótti quanti incavalè.
Vêrs sîra sta tarièga la d
métt la ciacarè,
parché tótta la gâgia col ciâcr as é gunfiè.
E tótta nòt puvratta in båcca ai métt dal giâz,
par psair
gunfièr la längua ch’la pèr un castagnâz.

L’à anc al fiè cativ ch’al pózza in un môd tèl
che inción ai pôl re
ṡésster gnanc s’t ai vléss telefonèr.
Pò insåmma l’é tant brótta che a Piràtt vgné só i quajón
e al la purté in canté
na par fèr pòra ai burdigón. 
Quand la stiupé sta dòna tótt i parént e amîg
comemorénn sta cô
a con sèt o òt bandîg
e in vatta al sô santén scrivénn i é môrt la Tûda,
pr un mai
a fän tótt fèsta per grazia ricevuta!
 


A pî a se ṡguâza

Incû a sån disperè,
a n ò brî
ṡa la mâchina,
a l’ò purtè a agiustèr
pr un guâst ala mecânica -
“E adès” a päns “cómm fâghia
a andèrmn ed zà e ed là?”
e a m sént una gran râbia
pr èser custràtt in cà.

Quand mò inpruviṡamänt 
am vgné mò in mänt ch’avêva
con ón n apuntamänt 
che rimandèr a n psêva,
e acsé co’un pô d vargåggna,
paràndm un’idiozî
a m n andé par Bulåggna
come i puvrétt a pî.

A m tói da Mirasåul
e a vôlt par Miramånt
mitàndm i ucèl da såul
pr an fèr rédder la
żänt,
pò fât Via Solferino,
D’Azeglio, andànd vêrs Piâza
am scapé détt “ma guèrda, 
a pî però a se
guâza!”

La żänt che in strè s incåntra
la pèr tótta sinpâtica, e inción 
måsstra cla ghéggna
ch’i an såul quî ch’van in mâchina,
as vadd såul
guèrd alîgher,
sinzêr e suridént
e inción anc s’t i ciâp cånter
al t manda di azidént.

Pò guèrda quall ch’am câpita,
a incócc’ un mî cunpâgn
ch’a n incuntrèva brî
ṡa
da zîrca dî
-dågg’ ân -
felîz a i sèlt al còl e a i dégg:
“Quand ît turnè?
as vadd ch’ed stèr al èster
t at î bèle stufè”,
 

“Mo csa dît” m arspundé ló, 
“mé d ed qué an um sån mâi mòs,
al viâ
ż pió lóng l é sänper
da Piâza a Brochindòs,
mo té piotòst cum êla,
ît stè in San Żvân in Månt?
t è méss insàmm la zîra
d un òmen pôc cuntänt.

Fôrsi et cunprè una mòto,
opûr na Citroén?
s’l’é acsé dâla vî sóbbit,
se nå t dvänt mè
ż cretén”,
pò in st mänter ch’as girèva
l um gé, vgnandm a brazàtt,
“t arcôrdet cl’ustariôla
ch’a bvêvn un quèlc cicàtt?”

E andénn come una vôlta
par zêrt stradlinén bûr
sänza al pensîr dla dèstra,
sfargànd culån e mûr,
pò al inpruvî
ṡ na pôrta
dû pâs, pò i sî pirû
che nó bevdûr d na vôlta
spass fèvn a scrumazû.

D istént a s purténn sóbbit
al sòlito tavlén
e a fénn come una gâra
a chi bvêva pió grapén.
Turnànd vêrs cà a m sfurzèva
d stèr drétt mo an i êra vêrs
che bèl fèr tanti cûruv
sänza tgnîr strécc al stêrz!

Arîvè a cà la spåuṡa
m dmandé cum l’êra andè,
pò sintànd pózza ed grâpa
la m gé: “T î un siagurè!
t è pêrs n apuntamänt
ch’ l avêva acsé inpurtanza,
ma dman t al ne scâp mégga:
la mâchina l’é prånta!”
 

Ninanâna a Claudia

La mî pinéṅna bèla
stasîra am fà arabîr,
chisà parché
l’an vôl brî
a durmîr.

La gnôla s’a scòs al sô litén,
s’a i dégg na fôla la s métt anc a zighèr;
la s quêta s’a i cant pianén pianén,
la stà pió bôna, la rédd, la stà a scultèr.

La mî pinéṅna bèla,
oh quant am é vló a capîr,
la vôl la ninanâna
par durmîr!

Claudia bèla fà la nâna,
t î qué in brâza ala tô mâma,
t srè pûr stóff, mî bèl an
żlén,
tótt incû t î stè in
żardén.

Fà la nâna, Claudia bèla,
che só in zîl ai é una strèla
ch’la prutè
ż i pió cinén 
che ala sîra i fan nanén.

Fà la nâna, fà la nâna
che dmaté
ṅna la tô mâma
quand la sént i prémm varslén
la t mitrà al pió bèl ftinzén;

la dirà ala sô pinéṅna:
Tè dal månnd t î la pió blé
na,
Claudia bèla fà la nâna,
t î qué in brâza ala tô mâma.

Marî la Guêrza

Stèva Marî la Guêrza
intorno al focolare
pensando al desinare

la plèva däl patèt.

La sént con gran fôrza battere
che l óss quèṡi al se dstâca
la gé: “Un azidänt ch’at spâca!
Chi êl cal vilàn ch’bóssa acsé?”

“Son io cugina amabile”,
rispose un giovanotto,
“vieni che ho vinto al lotto,
s fà ṡbòcia tótt incû.

Da Marco Greco a bevere
vieni con me o diletta
non sono più in boletta
a t pèg incôsa mé”.

E lui e lei dirigono
da Marco Greco i passi
andando in Via Ugo Bassi
al nómmer 29.

I due colombi spingonsi
dentro da Marco Greco
e là si fà uno spreco
ed grâpa e costumé.

Cognac, caffè e bibite
whisky con dei siroppi
e punch da tre baiocchi
i n bavvn un vaniżén.

E mentre la dolce coppia
brindava allegramente
inaspettatamente
vén dänter só maré.

“Ah, sellerata femmina!
Nel cuor tu m’hai tradito
cedendo ad un invito
par bàvver di cichétt”.

Così il marito barbaro
gridando “T î una lêrza!”
dscâna Marî la Guêrza
mandandla al gabariòt!

L’inserenèta ed Faṡulén
(parôl ed/parole di Oreste Trebbi)

Ô schéccia dal mî côr vén ala fnèstra,
lâsa stèr pr un mumänt d lavèr i piât,
scåulta l’inserenèta sänza urchèstra
dal tô Faṡôl, inamurè cme un gât!

Mo prémma ed saltèr fôra dala tèna
guèrda in cuṡéṅna s’ai é avanzè quèl,
parché l amåur al fà l efèt dla rèna:
al métt la languidazza int äl budèl.

Qué żå l é un fradd da can e a cmänz a żlèrum
e l é un gósst trésst a fèret l amazè...
Métt só al parôl e cûṡum, par scaldèrum,
un stracantån ed gnûc apastizè!

Guèrda, guèrda la lóṅna, cum l’é bèla
lasó int al zîl: la pèr una carsänt!
Ô, fréżżumla con l ôli int la padèla,
s’t vû vàddrum andèr fòra ed sentimänt!

E s’t am vû bän, aṡlóngm una butégglia
d cal vén sinzêr ch’al fà dscurdèr i guâi.
E am srà d avîṡ ch’i fâg-n udåur d vanégglia
i tû baṡén ch’i san d zivålla e d âi.

L amåur, as dîṡ, l é un’invenziån divéṅna...
l é la cónza dla vétta, al paradîṡ.
Mo a fèr l’amåur, s’an i é la panza péṅna
l é come fèr l aròst sänza äl parnîṡ.

Siché dånca fà prèst, la mî sfuṡgnâza,
méttum in ṡgużuvégglia al garganòz.
E quand a t arò strécca stra äl mî brâza
a t inprumétt ed fèr nòz e strangòz!

 


Fàusto Carpàn - Fausto Carpani - Andè bän ala pâgina apòsta - Cfr. la pagina a lui dedicata


Zaiṡer Malservîṡ - Cesare Malservisi  Andè bän ala pâgina apòsta - Cfr. la pagina a lui dedicata

Muṡéo Grevén

Al mî amîg Carletto, ch’al fà di gran viâż,
l é ón ch’l à studiè, e un brèv ragâz,
l’avêva savó ch’a srê andè in vacanza
par vàdder Parîgi, in mè
ż ala Franza.

Apanna al m à vésst al s é tant arcmandè
ch’andéss fén in vatta alla Torre Eifell
e däntr int al Louvre, ch’a i é la Giucånnda
e a spâs drî ala Senna, l’é lónga, la spånnda,
e såtta al metró par fèr un girtén
e pò d an scurdèrum  al Mu
ṡéo Grevén.

Muṡéo Grevén, mo che żänt famåua: 
a i êra un rà d Franza a lèt con la spåu
a,
con i ftièri antîg, come a Caranvèl,
mo apanna andè dänter, am vgné da stér mèl!

Tótt chi personâg’ i én fât con la zîra,
i an sänper cla fâza a me
żdé e ala sîra,
i n la cànbien mâi, chi bî e chi brótt,
tótt chi persunâg’ a i cgnusêva tótt;
a in é anc a Bulåggna, i s trôven qué av
én, 
anc sänza andèr däntr al Mu
éo Grevén.

Int un curidûr ai é Napoleån, 
ch’al guèrda tótt sêri cunpâgna un leån,
al pèr què
ṡi quèi ch’al téggna só l månnd,
ch’al séppa stè ló a fèrel rutånnd.
Con cla brótta ghéggna ai n êra ón anc qué
la gâgia in avanti e sänpr instizé,
con i sû faséssta al fèva al padrån,
l é finé a ganb pr âria, al parêva un capån -puvràtt-
a m l arcôrd pulîd anc s’ai êra cinén,
anc sänza andèr däntr al Mu
éo Grevén.

Al pôver Maràtt l é un pôc a man drétta
con un gran curtlâz in mè
ż ala vétta,
a sêdr int la vâsca cum l é avanzè mèl
al fà pròpi panna, cunpâgna un vidèl.
Al mî padrån d cà l é pròpri prezî
,
quand l arscôd l afétt l é sänza surî
,
l à sänper di guâi, al strécca anc i dént,
al zîga mi
êria coi sû apartamént.
Ai vén pròpi vójja ed dèri un suldén,
anc sänza andèr däntr al Mu
éo Grevén.

Museo delle cere, Muṡéo Grevín
an psêva manchèr il compagno Lenín-
al fà un bèl cumézzi con la Pravda in man:
e pronti a partire par la revoluziån.
Caghè e spudè a un amîg ed mî fiôla
ch’al fèva l autonomo quand l êra a scôla-
Bisogna distruggere il mondo borghese
per dare giustizia al nostro Paese.
Al fà al giurnaléssta, al Rèst dal Carlén
anc sänza andèr däntr al Mu
éo Grevén.

Tótt sêri, ch’al lèż, drî a una scrivanî,
con la bèrba bianca, ch’la fà senpatî
anc s’t al guèrd pulîd -ouh- l um pèr pròpri ló:
l é un grande scrittore, l é Victor Hugo.
Ai ò arcgnusó sóbbit l usîr comunèl
ch’al li
żêva Al Stadio con un òc’ spezièl
e mé ch’a i dmandèva un zertifichèt,
-ouh- ló gnanc una pîga, lé sänza difèt
a sêder ch’al lè
ż, int al sô scranén,
anc sänza andèr däntr al Mu
éo Grevén.

E lé in żnòc’ ch’la prêga ai é Santa Teresa, 
col volto radioso, lo sguardo in attesa
la bocca sorride con sinzeritè:
beato quell’uomo che vive con te.
Cla pôrza ed Tiziâna l’êra pròpi prezî
a:
la m stèva d asptèr trancuélla e dezî
a
e la m gêva sänper ch’l’êra tótta par mé, 
par fèrum cuntänt la s fèv anc al bidä,
mo pò såtta al sô lèt ai êra al pustén,
anc sänza andèr däntr al Mu
éo Grevén.

Mo csa vût andèr dänter al Muṡéo Grevén:
cäl fâz ed zîra a li avän anc qué av
én!
 

La seziån

La questiån l’é sänper qualla,
fèr un pôc d economî,
qué la ròba la crass sänper
mo i quatrén i avànzen quî,
la seziån con la sô stòria
la vén pôc utili
żè
ogni tanto una riunione,
socuànt’còpi dl’Unitè,
acsé adès l’é arivè l’åura,
l é scadó al cuntrât d afétt
qué bi
åggna tôr vî incôsa
e vudèr tótt i casétt
sei o sette pensionati
con dla bôna volontè
al furgån l é quall ch’i adrôven
par la fèsta dl’Unitè.

Che fadîga vudèr la seziån
con la fâza ed Togliatti in canté
ṅna,
la bandîra dla pè
i l’an fâta cäl dòn,
che fadîga vudèr la seziån.
Quanta chèrta lé däntr ai scatlón,
cum l’é pai
a la nòstra cultûra,
tótt chi lîber ed Marx,
ch’i n i an mâi lèt inción,
quanta chèrta lé däntr ai scatlón.

Int la câsa i an méss dänter
quî ch’i pèren di santén:
al ritrât d Irma Bandiera
e la piâza dal Cremlén,
Berlinguer ch’al fà un cumézzi
e Pajatta ch’al fà i póggn,
chi ragâz contro Tambroni
amazè int al mai
ṡ ed żóggn,
un fagòt con la bandîra,
al falzàtt con al martèl,
l’êra råssa la speranza
e la strè pr un månnd pió bèl
la Potëmkin la via
żèva
sänza pòra in mè
ż al mèr,
at parêva d èsri in vatta
a brazàtt coi marinèr.

Che fadîga...

Su fratelli su compagni,
su venite in fitta schiera, 
ci sembrava che la sera
la fóss bèle drî a pasèr,
col cumézzi tótt in piâza
un po’ lotta e un po’ preghiera
par al pan, par la giustézzia,
pr al dirétt ed lavurèr:
oggi il pane non ci manca,
da magnèr ai n é par dû,
però l’âria l’é pôc cèra
e al zarvèl fudrè ed TV,
la giustézzia la và adè
ṡi
e al lavoro al và pôc bän,
e la libartè l’é qualla
che al pió fûrb l à pió ra
ån.

Che fadîga vudèr la seziån,
con la fâza ed Togliatti in canté
ṅna,
la bandîra dla pè

an la pôrta pió inción,
che fadîga vudèr la seziån.
Quanta chèrta lé däntr ai scatlón,
che spulvrâz sopra tanti ideali,
l é méi tgnîri da cånt,
i pôlen vgnîr bón,
quanta chèrta lé däntr ai scatlón.
 

Cesare Malservisi, Paolo Paio, Carlo Loiodice
Cesare Malservisi, Carlo Loiodice,
Paolo Paio e la sô biziclatta.

Curdgèla

L’é ṡvultè in mèż al’êrba
lé in vatta al rivån,
l’é lónga, l’é mègra,
la vén da luntàn
con i pî ch’i
nadrâzen
lé däntr al canèl
ch’al pâsa lé av
én
sänza fèri dal mèl.
L’é cuntänta ch’la pôl
tgnîr in brâz i sû fiû,
muradûr, cuntadén, barcarû,
di bruzâi, di budghèr,
falegnâm, furna
èr,
la fà quall ch’la pôl
par fèri canpèr.

Ai êra una vôlta Curdgèla,
fra l’âcua e la tèra
e in mè
ż ai canvèr
udåur ed canpâgna,
savåur ed zitè,
äl pâsen par d lé tótti äl strè.
Curtîl con i fiûr,
buslût ed cunsêrva,
Curdgèla un pô sgnåura
un pôc sêrva,
coglié da marcai
a,
vestâglia strazè,
äl pâsen par d lé tótti äl strè.

La pôl anc canbièr fâza
mo l’é sänper lî
a guardèrla davanti e de drî:
ragazôla cuntänta
ch’la sfîda al destén,
una vècia ch’la bavv di grapén
una sgnåura alle Fonti
ch’la bâla al fox-trot,
lavandèra ch’l’ar
ṡänta par tótt
una dòna che in cî
a
la zairca la pè

e pò dåpp la
madòna in furnè.

Ai êra una vôlta Curdgèla,
un pôc d âcua, tanta tèra,
udåur ed canpâgna,
savåur ed zitè,
tanti strè, curtîl con i fiûr,
buslût ed cunserva,
Curdgèla un pô sgnåura
e un pôc sêrva,
coglié da marcai
ṡa,
vestâglia strazè,
tranvâi, vapurén, tanti strè.

L’é dvintè una sgnuréṅna
ch’la stûdia al latén,
una nòna in pensiån
coi cavî zelestén,
in butaiga, in ufézzi,
parfén coi parént
l’à inparè a tirèr fòra i sû dént.
Pò la prôva anc adès
d abrazèr i sû fiû,
zitadén, muntanèr, canpagnû,
di studént furastîr,
di operèri africàn,
ch’i én qué par canpèr,
ch’i én vgnó da luntàn.

Adès ai é sänper Curdgèla, 
fra l’âcua e la tèra
e in mè
ż al zimänt.
Udåur d automòbil,
savåur ed zitè, tanti strè;
socuànt ragazû,
di vcétt na catêrva,
Curdgèla un pô sgnåura
un pôc sêrva,
mantó di visone
coi gíns tótt arpzè,
äl pâsen par d lé tótti äl strè.

La pôl anc canbièr fâza
mo l’é sänper lî
a guardèrla pulîd,
par davanti e de drî
una dòna rubóssta
ch’la guèrda al destén,
una vècia scuntänta
ch’la bavv di grapén.


Al cumå

La pèrt dal sô dvair al l’à fâta sul sêri:
tant ân ed sarvézzi, al tänp l é pasè,
la sô inplizadûra la n stèva pió fairma,
al sô tlèr ed laggn l êra tótt tarulè.

A guardèr pulîd l à pêrs l’inpunänza 
ch’l avêva una vôlta int la bèla stanzia
quand par guardèrum la fâza int al spèc’
a saltèva in vatta a un bavóll ormâi vèc’.

A m fèva di gróggn con la längua fòra,
a vaddrum acsé a ciapèva pòra,
e in vatta al zintrén andèva a zarchèr
dåu câp bianc e rô
ṡa ch’as sintêva al mèr.

Lé pr âria al casàtt l êra un sît incantè:
la scâtla col léttr ed mî pèder suldè
e int una cartèla tótt i documént 
e i santén da môrt con i amîg e i parént.

A vlêva guardèri s’a stèva pôc bän
ṡvultè come un pèpa in mèż al litån,
mî mèdr am cuntèva la stòria ed cla
żänt:
a i savêva a memòria mo ai êra cuntänt.

Mo bâsta col stòri, a n vói pió arcurdèr
e
żå una gran bòta, ai ò tante da fèr...

Cazèrl int al róssc però am dspiaṡêva,
l é vaira, ai sû ténp l é stè un bèl cumå...
a l pôrt in canté
na e con la manèra
a fâg di stigén e pò a l bru
arò.

A mèża vî al casàtt ed mî mèder,
sulén ed cânva, sotâbit in scuèder,
al bû
dla sradûra in lamîra d utån,
l udåur ed lavanda ch’al savêva ed bän...

Äl mâi da òmen äli êren pió in żå,
col mudànd lónghi dal mî papà,
una zénngia nôva ed curâm intarzè
e al sô tanburèl con al mândig fasè.

L à fât tant viâż ste cumå con la spcîra,
sfulè in canpâgna in bròza vêrs sîra,
l à vésst la guèra, i bunbardamént, 
insàmm ai tudéssc e a tótt chi azidént.

Mo stè bän aténti con al cumå,
andè pió adè
ṡi int al méttrel żå,
purtèl in dû ste casàtt ch’l é tótt pén,
al spèc’ là in mè
ż fra dåu quêrt pian pianén

Mo bâsta col stòri, a n vó pió arcurdèr
e
żå una gran bòta: ai ò tante da fèr...

Al Barcarôl dal Trabb

Al fiómm al canbia fâza
al pèr què
i un canèl
d invêren l’âcua l’é pió żâla
e ló l é prónti a travarsèr
par al pustén, par dû brazànt
s’ai é dal giâz s’ai tîra al vänt
e con cl’âria pò al padéss al fradd
al barcarôl dal Trabb.

L’é fairma la sô bèrca
lighè con al fîl d fèr
al guèrda córrer l’âcua
al pänsa sänpr al mèr.

Al fiómm al canbia fâza
al pèr què
i un żardén,
d avréll l’âcua la córr pió in fûria
ai é da fèr pr i cuntadén,
mo al marinèr l é sänper lé
e insàmm al vänt ai pâsa i dé
e con cl’âria an padéss pió dal fradd
al barcarôl dal Trabb.

L é fairma la sô bèrca…

Al fiómm al canbia fâza
l arîva al maiṡ ed lói
la lûṡ dal såul in cal fîl d âcua
la péccia fôrt in mèż al sói,
pr al marinèr, par i pscadûr
al fiómm al pèr un maṡadûr
e magâra ch’ai gnéss un pô d fradd
pr al barcarôl dal Trabb.

L’é fairma la sô bèrca…

Al fiómm al canbia fâza
D nuvàmmber l é pió scûr
La péṅna l é dvintè catîva
La rójja fôrt in mèż al bûr,
inción l à vójja d travarsèr
mo al rédd alîgr al marinèr
e l um pèr al capitàn Achab
al barcarôl dal Trabb.

Tårr Vairda, Melacâpa, adès l é pió cuntänt
Là in mèż ala pianûra pasè la Pîv ed Zänt.
La viâża la sô bèrca sänza cal fîl ed fèr
Al córr insàmm al’âcua, al guèrda in fâza al mèr.

Pôrta däl Lâm

Méll e novzänt - Pôrta däl Lâm
barcón ch’i viâ
żen in mèż ala fâm,
duné
ni in vànndita, vèci dintè,
quanta mi
êria ch’ai é par la strè -
pr äl dòn ch’äl bâten a Pôrta däl Lâm
la längua fòra l’é tótta un prugrâm...

Drî dala mûra, só par i vièl
an i é bi
ṡåggn d avair fât äl scôl grandi
par méttr in måsstra såtta un fanèl
la marcanzî fòra dal sparadèl -
Ai é la biånnda, la råssa e la mòra, 
con la ragazôla ch’l’inpèra l amstîr:
chi òmen in gîro só par i vièl
i én lé d atåuren cunpâgna l zinzèl.

Drî dala mûra ed Pôrta däl Lâm
vèner maté
ṅna, quèi tótt l ân,
marcànt ch’i tâsten la panza a un vidèl,
bîsti buvé
ni purtè al mazèl -
pr äl dòn ch’äl bâten a Pôrta däl Lâm
tótt i cliént i pózzen d aldâm...

Drî dala mûra, só par i vièl...

Quanti macêri, a Pôrta däl Lâm
pâsa la guèra, i pâsen i ân,
tótti äl sgnuré
ṅni äl pôrten i tâc
par tgnîr alîgher i suldè pulâc
col boogie-woogie a Pôrta däl Lâm
as plócca äl cíccles di americàn...

Drî dala mûra, só par i vièl...

L’é sänper qualla, Pôrta däl Lâm:
mâchin ch’i arîven parfén da luntàn -
i én lé par dlî
żer come al marchè
còs ungarai
i bèli lanzè,
tatt africhèni come al carbån,
calzàtt ed saida di fnûc’ bra
igliàn...

Pròpri lé såtta, a Pôrta däl Lâm,
i én pôc alîgher i dû partigiàn,
quî ch’i cardêven che al månnd srêv canbiè
con na batâglia in mè
ż ala strè -
t è un bèl da spénn
żer, fuéll in man:
csa vût ch’i fâghen i dû partigiàn...

Drî dala mûra, só par i vièl...
 


Adrianén - Adriano Ungarelli (1925-2013) Andè bän ala pâgina apòsta - Cfr. la pagina a lui dedicata

T êr mî nbråuṡa

Am pèr quèṡi quèi inpusébbil,
l é come un mirâcol par mé,
stamaté
na, am pèr quèi incredébbil,
stamaté
na t am è détt ed sé!
T êr mî nbråu
a - t î mî spåua
e mé dånca a sån tô maré!

Såul par té mî spuṡléna
d åura inànz la mî vétta a vivrò,
sîra e maté
na
ed ba
én e ed caràzz a t cruvrò:
t î csé bôna, csé dåulza e acsé blé
na
ch’a m sént bâter al côr ed pasiån,
såul par té mî spu
na
a vói èser un òmen da bån.

Ai êra là in cîṡa e a pinsèva
ai ténp ch’am pia
êva ed scarzèr:
coi amîg mé pr äl dòn a m vantèva,
sänpr ambråu
a però mâi mujêr.
Mi hai svegliato, mé a durmêva,
grâzie a té mé a tâc a canpèr.

Såul par té mî spuṡléna...

T î csé bôna, csé dåulza e acsé bléṅna
e mé in
żnòc’ a t adôr fén da incû
parché un dé mî spu
na
t srè la mâma di mî ragazû,
t srè la mâma di mî ragazû.

Adrianén int la copertéṅna d ón di sû déssc

Al pufarôl (tèst d Arrigo Lucchini)

I dîen pò quand ón l à drî la ddétta,
s’a dmand a quèlc amîg méll franc inprèst
al tâca a dîr ch’l’é chèra incû la vétta,
ch’l à fûria ed scapèr vî, ch’l é int i prutèst,
ch’l à fât un mócc’ ed spai
, ch’l à inpgnè l arlói,
ch’al s é dscurdè só in chè
a al portafói:
mo äl n én che scû
pr an pasèr da martóff,
parché l à pòra che mé a i pianta un póff.

E tótt i n fan che dîr ch’a sån un pufarôl,
mo an i é che al frutarôl, dåu vaddvi, trî caftîr,
cal grécc’ dal tabachèr, cla péggna dal nudèr
ch’i arénn un pô d dirétt, mo chi ètr i prénn stèr zétt.

Andèr a bâter câsa al banc, n i é dóbbi,
t è vójja ed pre
entèri däl canbièl,
i m dî
en che par mé an i é brîa un góbbi,
i m réddn in fâza e i m sèren al spurtèl;
a n dscårr pò di parént ch’i um dan di arbóff
come se mé a n fóss bån che ed fèr di póff,
e dîr che con i ciûd ch’i ò psó piantèr
a prêv fèr crûvr apanna äl Dåu Tårr d fèr.

E tótt i n fan che dîr ch’a sån un pufarôl
mo an i é che al lardarôl, al pchèr, l òst, al drughîr,
al padrån d cà, al furnèr, dû sèrt, trî calzulèr
ch’i arénn un pô d dirétt, mo chi ètr i prénn stèr zétt.

Par psair métter só chèa anc la mî anbråua
un pô d bigliétt da méll la m à inprastè,
mo dåpp la m é dvintè pò csé ghignåu
a
ch’a n i ò pió dè indrî gnínta e a l’ò piantè.
Ai êra insàmm a un’ètra pr un stradlén,
quand lî fand cånt ed gnínt la m véns av
én
e al inpruvî
la m à mincè un scabóff
digàndum: “Pufarôl, pèga i tû póff!”.

E tótt i n fan che dîr ch’a sån un pufarôl,
mo an i é che al pularôl, trai anbråuṡi, sî barbîr, 
mé a n sò pió quant struzén, d amîg un vaniżén
ch’i arénn un pô d dirétt, mo chi èter i prénn stèr zétt.
(parlato: S’i m i an dè, al vôl dîr ch’i i avêven!)


Marién Medici - Mario Medici (1907-1984)

Par savairen de pió såura Marién - Per saperne di più su Mario Medici

La râza bulgnaiṡa (tèst ed Fernando Panigoni)

Da par tótt al månnd as dî
ch’i én senpâtic, i bulgnî
,
ch’i én senpâtic malanón,
ch’i én gegnèl, sinzêr e bón,
i bulgnî
i én chèr amîg
ch’a se
guâza a stèri sîg,
e pò insåmma i an cal che...
Ma cu
’èni?
I én nèd acsé!

La râza bulgnaiṡa l’é stièta,
l’é bèla, gaglièrda e gegnèl,
alîgra, cuntänta e beèta,
l’é pròpri na râza spezièl!

Figuräns mò chi dunén
ch’i én na móccia ed sprucajén
d una zêrta senpatî
ch’a se
ṡguâza a stèri drî;
i an cal che, cal purtamänt,
cal surî
sänper cuntänt,
e pò insåmma i an cal che...
Ma cu
’èni?
I én nèd acsé!

La râza bulgnaiṡa...

Pò par dîr la veritè
pròpri al vair
bulgnai
ṡ spachè
nèd al’åmmbra däl Dåu Tårr
l é senpâtic quand al dscårr
l é senpâtic a balèr,
a cantèr e a stufilèr,
e pò insåmma l à cal che...
Mo cs’avaggna?
A fè schîv!
Eeh!

La râza bulgnaiṡa l’é stièta...

Parigi-Milano-San Żvân in Månt

Se Parîgi l é un arcôrd tra i mî pió bî
l é parché int al sô côr
i êra i stéss idéntic àngol d poe
ṡî
ed Bulåggna, ed cà mî.
Quanti vôlt acsé luntàn ai ò pensè
a v al
żûr, ai ò anc zighè
par mî mèdr e par la bèla cunpagnî
pr i bî cant al’ustarî.
Quand l êra sîra al Café Chantant
un pianén e un urganén
e pò col gåzz ch’i um vgnêven
żå dai ûc’
a cantèva pr i emigrànt.
Ma int al côr avêva såul la mî zitè
e dezî
a fé äl valî:
da Parigi a Milano tótt d un fiè
e a Bulåggna carzerè
par la stòria ch’a vindêva al ciocolè
mé e Rundèl di brustulén
par cla mûlta dla finanza da méll franc
da Paris a San
Żvân in Månt!
Quand l’êra sîra...
 

Marién Medici
Marién Medici  


Agustén - Agostino Sassi (-2013)

La vétta (tèst ed Luciano Atti)

Anc s’ai ò i cavî bianc
mé a sån pròpi ón ed quî
ch’al s lîva ala maté
ṅna
sänza vultèrs indrî
e s’a vlî savair parché
ai ò dscuêrt che la vétta
la dvänta un pô pió bèla
se ón al la tôl cum l’é.

Tótt quant i bèdn a córrer
e i van cme i adanè
i van sänza farmères
infén ch’i n én stiupè
mé invêzi sänza fûria
a m afairm e a cói un fiåur
pò a l dâg dala mî dòna
żurànd etêrn amåur.

Anc s’ai ò i cavî bianc
mé a sån pròpi ón ed quî
che quand a vâg a lèt
a m indurmänt cuntänt
e s’a vlî savair parché
ai ò dscuêrt che la vétta
la dvänta manc nujåu
ṡa
a vîverla dé par dé.

Al tänp al pâsa in fûria
e an guèrda in fâza a inción
L um pèr ajîr ch’avêva
la fîvra di spunción!
Ardû
ṡ tótt i tû arcôrd
e métti int na valî
,
t arè pò tótt al tänp
d avrîrla in paradî
.
(Oh pió tèrd ch’s pôl ragâz,
i dî
en ch’a se stà bän là só,
però inciòn ai vôl andèri...)

Oh mî bèla Cataréṅna (tèst ed Luciano Atti)

Ai é in zîl la lóṅna péna
ch’la fà lû
såura la piâza
e ai tîra un’ariaré
na
che l’um dà i ba
én in fâza,
pian pianén a vâg a spâs
int i Urévv
e Strè Mażåur
a m avéi pâs dåpp a pâs
con l arlói ch’al bât äli åur.
Oh mî bèla Cataré
na,
cum a vrêv turnèr indrî
quand a fèva vgnîr maté
na
coi amîg, in alegrî,
una våu
e una chitâra,
una fnèstra ch’la s avrêva
tótti äl nòt l’êra una gâra,
pîz par chi s indurmintèva...

Cum l é bèl girèr ed nòt
con la tèsta e al côr al
żîr
a m sént pròpi un biasanòt
d
dè quand tótt i én a durmîr.
Äcco al pôrdg d Santa Luzî,
la Fundâza con la pôrta,
un gât råss ch’al scâpa vî
e al sparéss int la lû
môrta.
Oh mî bèla Cataré
na,
i ân purtròp i én vulè vî,
quand a vadd la ló
na péna
al mî côr al tåurna indrî.
E s’a päns al nòstr amåur
un suspîr l um gånfia al pèt,
l arlói ed piâza al bât äli åur
cum l é tèrd: a vâg a lèt.
 


Aldo Varini

Sprucajén 

Com’è bello nella notte
séntr al gât ch’al stà a
ṡmiaglèr
cum l’é bèla la canté
na
con al vén ch’al stà a gringlèr,
cum l’é bèla ògni cô
a,
cum l’é bèla sta zitè
l’é una cô
a deliziåua,
l’é una cô
a da guardèr!

L’é Bulåggna una zitè
coi sû pôrdg e canpanéll,
l’é Bulåggna una zitè
col canpèn ch’äl så
ṅn-n a scuéll,
ai é tanti bèli strè,
ai é tant pió bî stradlén
e pò ai é däl ragazôli
ch’i én di gran bî sprucajén.

Che sprucajén, che sprucajén,
t è un figurén, t è un figurén 
da sprucajén!

Nuèter mâsti, i bî bulgnîṡ,
a sän tótt un pô prezî
,
a sän tótt un pô giovièl
e a sän tótt un pô spezièl,
a sän qué maté
na e sîra
e a sän sänpr in alegrî
e a cantän in sta manîra
anc s’a sän in dû o trî:

Che sprucajén, che sprucajén,
t è dû ucén, t è dû ucén
da sprucajén!
Che sprucajén, che sprucajén,
t è un figurén, t è un figurén 
da sprucajén!

Cum am agrîva! 

Ai é chi um dîṡ che s’a m avéss da inżgnèr
a fèr qualunque amstîr o profesiån
a prêv riusîr a fèr quèlc cô
a ed bån,
ma cum as fà? m agrîva lavurèr.
S’a sån a lèt d livèrm a m tén in brîga
s’a sån livè m agrîva andèr a lèt,
am agrîva sudèr e a fèr fadîga
e a stèr col man in man mé a sån beè.
Am agrîva andèr a pschèr
o ala câzia ed mêrl e ed quâi,
s’i m invîden però a d
nèr
ed dîr d sé an m agrîva mâi.
Mé a vói bän ala mî nbråu
a,
un bån dl’ânma grand acsé,
mo s’la vôl che mé a la spåu
a
am agrîva a dîri ed sé.

(incôsa dåu vôlt)
 

Aldo Varini
        Aldo Varini


Gianni Pallotti (1934-2002) - Andè bän ala pâgina apòsta - Cfr. la pagina a lui dedicata

Caraibi e balû

L èter dé ai ò inpiè la tivú
e l à détt quall ch’al fà äl previ
ṡiån
che in Euròpa ai é un tänp ch’al fà schîv
e che ai êra in arîv una perturbaziån
Ai ò méss dû o trî chíllo ed balû

in valî
col zavât e l pigiâma
e pr andèr a zarchèr un pô d såul
a sån parté col prémm våul
e a sån andè alle Bahamas.
Caraibi e balû
, a l’ò tôlta con chèlma,
a vói stèr qué tótt spaparanzè
såtta l’åmmbra d na pèlma
qué ai al såul par tótt l ân,
ananàss, buganvíll e banân
int al mèr dal Caraibi as fà al bâgn
però qué i n an mâi vésst äl castâgn.
Caraibi e balû
, a Nassau e a Lucaya
i én tótt bón da vgnîr qué
par magnèr avocâdo e papâja
a v ripôrt tott curiû

ch’i um guardèvn a magnèr i balû

e äl nigratti äl
granèven i ución
quand ai ò tirè fòra i marón.
Caraibi e balû
, i abitànt dle Bahâma
i um dmandèven cla ròba ch’et mâgn,
al vût dîr cum la s ciâma?
“Cradd ch’äl s ciâmen chestnut”,
ai ò arspòst tra l inglai
e l dialàtt,
tótta ròba ch’la vén dal muntâgn,
cómm äl nèspel o äl brèg ed fustâgn.
Caraibi e balû
, con al tänp e la pâja
äl madûren äl nèspel anc qué
a Freeport e a Lucaya;
n’ètra frûta scgnusó
che qué ai tròpic i n an mâi sintó,
a la tói drî quand a fâg st èter viâ
ż
col lanbróssc e dû o trî castagnâz.
Caraibi e balû
... 

A mèża strè

In mèż al nóvvel là atâc ad un fîl,
a mè
ża strè tra la tèra ed al zîl,
s’avéssen mâi da sparîr tra i nuvlón
mé ai dscumitré ch’an s n acôr
ż quèi inción.
T at guèrd d intåuren ma t î da par té
a mè
ża strè tra la nòt ed al dé
ai é la
żå in fånnd tótt cla dstaia dal mèr
t an pû fèr èter che stèr a guardèr
e vulèr...

E vulèr, a vrêv èser lébber d andèr duv am pèr
méi ch’a cuntròla la mî frene
ṡî:
a våul cån dåu èli ch’äl n én brî
a äl mî.
Ai manca una vétta da qué al aterâg’
a mè
ża strè tra la pòra e al curâg’
fòra dal månnd pr un minûd o pr un mai

l é un pèz ed vétta ch’l avanza in suspai
.

A dågg’ mélla mêter tra insónni e realtè
naturalmänt sänper qué a mè
ża strè
e d ètra pèrt in duv vût mâi andèr,
fòra ai é pò ed s-santa grèd såtta
żèr!

Par vulèr a vrê un parmàss
d psair andèr duv am pèr
brî
ṡa che mé a vójja fèr di gran quî
a vrê fèr prémma a turnèr a cà mî.

E pensèr che fén da cínno t insónni ed vulèr
fra un quèl e cl èter an m in sån gnanc acôrt:
ai êren bèle arivè al areopôrt.
Col fû
ṡ orèri ai ò pêrs un mèż
ma quall ch’al cånta é che adès a sån qué
insàmm a té.
 

Tótti äl vôlt

Tótti äl vôlt che mé a t véggn a zarchèr
tótti äl vôlt che mé a t prôv a ciamèr,
tótti äl vôlt t at fè sänper neghèr
tótti äl vôlt, tótti äl vôlt, tótti äl vôlt.

Sänza té mé a sån pêrs e confû
sänza té mé a sån un òmen delû
,
sänza té am pèr ch’am manca la lû

sänza té, sänza té, sänza té.

Té t al sè che par té mé andrê fén in câp al månnd,
ch’a farê dvintèr quèdr anc un tånnd,
ch’a vrê stèrt sänper dnanz al secånnd,
che par té a dvintarê un vagabånnd.

Ma parché t am fè séntr insicûr
ma parché t am lâs qué sänpr al bûr,
ma parché s’a sån qué ch’a t al
żûr
ch’a t vói bän, ch’a t vói bän, ch’a t vói bän?

Se t savéss tótti äl nòt ch’a stâg sänza durmîr
t î såul té t am rinpéss i pensîr,
ma parché t an al vû mâi capîr
quanti brâza ch’ai ò da rinpîr?

Quanti nòt mé a stâg dṡdaṡṡd par däli åur
int un lèt ch’ai é armè
såul l udåur,
ma parché fèl sufrîr tant l amåur
ma parché, ma parché, ma parché?
 


Serenèta in ritèrd

Serenèta nôva
ancåura da spianèr
e mé a t la vói cantèr
prémma ch’al piôva,
cantèrtla såtta al’âcua col ṡlu

l’inserenè la lâsa al tänp ch’la trôva!

Serenèta mójja
m in frêga un azidänt
s’l’é ancåura un sténc ed sant
o s’l’é una trójja:
s’la n um vôl brîṡa stèr ad ascultèr
finé ch’arò ed cantèr andrò ala cójja!

Serenèta scûra
cantandtla par nadèl
a mé l um pèr un quèl
pasè d cotûra
ch’l’avêva preparè pr al maiṡ ed lói
ma pò ai ò avó däl nói cån la questûra!

Serenèta stóffa
an m êra mâi d avîṡ
ch’t um féss scurdèr chi mî

pasè in gajóffa
l’é un’åura ch’a starnûd e ch’a strangòs
s’t tén sänper strécchi äl còs la t fà la móffa!

Che serèta mâta
i m an bèle tirè
socuanti spundurè
e una zavâta,
dal rèst la żänt n à brî
a tótt i tôrt
i um vàdden coi pî drétt
ch’a pèr un derelétt
e i s dmànden: “Ma chi êl cal becamôrt?”

Serenèta fradda
a sån mói come un pipién,
s é żlè anc al pistulén,
an pèr gnanc ch’a i cradda
parché t an um invîd in cà da té,
cån un punch, un vén brulé
che almànc a t vadda?

Serenèta bèla
a m vrê scaldèr i pî,
la chitâra a la dâg vî
in canbi dl’unbrèla
a t żûr che s’an um tåurna a vgnîr däl vói 
a m al tâi e pò a l métt a mói int una mastèla!

Al piôv

Al zîl soltànt mèż’åura fà l êra tótt sraggn e têrs
d un trât am pèr ch’ai câsca l univêrs
di trón con däl sajàtt ch’ai pèr la guèra
cån di nuvlón acsé bâs ch’i tåccn in tèra...

Al piôv, al pîov in mèż ai fiûr e in mèż al fói 
al piôv, am vén vójja ed córrer schèlz in mè
ż al mói
al piôv, al cuntadén l à asptè tótta la stmèna
e al cói däntr int na bått l’âcua piuvèna.

Al piôv, al piôv in mèż al bòsc e int i sintîr
al piôv in vatta al mî parôl e ai mî pensîr
al piôv in vatta ai mirasûl e ala lavanda,
adèsa la vén
żå che Dío la manda.

Al piôv, al piôv in vatta ai cópp e int i curtîl
al piôv in vatta ai pèl dla lûṡ e in vatta ai fîl
al piôv, pò al
métt al inpruvî come un mirâcuel
e ai spónta l èrc in zîl, guèrda ec spetâcuel.

L à ṡméss, al månnd adèsa l é turnè a culûr
l à
méss, adès i én turnè äli èv in mèż ai fiûr
l à
méss, adès ch’l é tótt lavè d in fånnd a zémma
al månnd al pèr parfén pió bèl che prémma.

Trunbón e ténpen pr orchestrèr sajàtt e trón
viulén par l’âcua ch’la vén żå in vatta ai
żardén,
i fiè cån i èrc ch’i fan cunzêrt cån la tinpèsta 
ma d frånt al diretåur mé a chén la tèsta.

 

 



Gianni Pallotti
Gianni Pallotti

La vétta l’é un trêno

La vétta l’é un trêno
e a sän tótt in viâż,
la giâca d Armâni
e al Ròlex al brâz
i n sêrven a gnént
quand al viâż as conclûd
che, intànt, ala mêta
as i arîva tótt nûd.

Chi rédd e chi zîga
e chi stà da una pèrt
ch’i prêg-n, i biastàmmen
o i żûghen a chèrt,
quî ch’i an pió furtóṅna
i bóssn a denèr:
s’t an è brîṡa brésscla
al tragétt l é pió chèr.

Qué as sèlta żå tótt,
sia i bón che i catîv,
però t an sè mâi
in che binèri t arîv,
in prémma o in secånnda,
a sêder o in pî,
bigliàtt såul d andèta
ch’an s tåurna pió indrî.
Quî ch’s cràdden pió fûrb,
pr an paghèr al bigliàtt,
i s tróccn, i s arpiâten
o i måsstren äl tàtt.
Ma ai é un controlôr
ch’an s fà brîṡa tastèr
e quand t î ala fén
t î custràtt a paghèr.

N inpôrta et tói drî
tanti bûrs o valîṡ,
as lâsa qué incôsa
e as và żå al inpruvîṡ;
t l inpèr solamänt
quand t arîv a un zêrt pónt
e pr äl comitîv
a n i é brîṡa di scónt.

Qué as sèlta żå tótt,
sía i bón che i catîv
e sänza “play-back”,
qué ai é incôsa dal vîv.
In prémma, in secånnda,
a sêder o in pî,
bigliàtt såul d andèta
ch’an s tåurna pió indrî.

In vatta a cal trêno
L é un gran caranvèl,
puléttic e lèder
(che pò l é al stàss quèl),
putèn e “tòpp-mòdel”,
mafiûṡ e arziprît,
barbón, migliardèri,
as và tótt in cal sît.

Par quall ch’am riguèrda
mé a m sån tirè indrî
un mócc’ ed rinpiànt
e däl gran nustalgî.
Insónni e sperànz
da rinpîr trî vagón:
pr al rèst? Ai n é asè
da rinpîr dû marón!

Qué as sèlta żå tótt,
sia i bón che i catîv;
dal rèst an i é brîṡa
däli alternatîv.
In prémma, in secånnda,
a sêder o in pî...
Bigliàtt såul d andèta,
ch’an s tåurna pió indrî.


Al Grópp - Attivo negli anni Sessanta, era formato da Gianni Cavriani, Mauro Mattioli, Bruno Baratozzi e Nando Gurioli. Fu il primo a popolarizzare La Fîra ed San Lâżer, coi commenti di Cavriani e Mattioli.

La Fîra ed San Lâżer

A sån stè ala fîra ed San Lâżer ohilì, ohilà
A sån stè ala fîra ed San Lâżer ohilì, ohilà
Ai ò cunprè dû bî pizón,
cum i êren bî, cum i êren bón!
Ai ò cunprè dû bî pizón,
cum i êren bî, cum i êren bón!

Pare che la Fîra ed San Lâżer, questa storia si perde nella notte dei tempi, si svolgesse nel ridente paese di San Lazzaro di Savena. Questa era una fiera dove il protagonista era il piccione. Non ci è dato sapere se il nobile volatile rappresentasse, nell’immaginario collettivo, anche una funzione di simbolo fallico, ma quel che è certo è che quelli che vi andavano non tornavano senza aver comprato dei piccioni. Il giovane del quale si narra se ne sta appunto tornando verso casa con due piccioni, uno per mano, quando c’è l’incontro con una ragazza, che gli propone un baratto.

Ai ò incuntrè una ragazèla, ohilì, ohilà
Ai ò incuntrè una ragazèla, ohilì, ohilà
Bän csa vlîv pr i dû pizón,
cum i êren bî, cum i êren bón!
Bän csa vlîv pr i dû pizón,
cum i êren bî, cum i êren bón!

Il giovane si guarda attorno, perché ha capito che ci può essere la possibilità di fare uno scambio in natura, e l’unico posto che gli sembra adatto alla bisogna è l’androne dell’ingresso di un antico palazzo.

La portai dentro al portone, ohilì, ohilà
La portai dentro al portone, ohilì, ohilà
Só la stanèla żå i bragón,
cum i êren bî, cum i êren bón!
Só la stanèla żå i bragón,
cum i êren bî, cum i êren bón!

I due giovani sono lì che si divertono, insomma stanno facendo funzione, quando ahimè arriva l’imprevisto nei panni di una brutta vecchiaccia, non meglio identificata.

Sèlta fòra una brótta vciâza, ohilì, ohilà
Sèlta fòra una brótta vciaza, ohilì, ohilà
Bän csa fèv dû spurcación,
cum i êren bî, cum i êren bón?!
Bän csa fèv dû spurcación,
cum i êren bî, cum i êren bón?!

Sembra che il giovane abbia battuto tutti i primati di allacciatura della fessa, che non era impresa da poco, dato che allora non c’erano le cerniere, ma c’erano ancora i laccetti, poi, cercando di assumere un’aria la più indifferente possibile, le dice:

Siamo qui che giochiamo alla merla, ohilì, ohilà
Siamo qui che giochiamo alla merla, ohilì, ohilà.

Ma la vecchia, che non è diventata vecchia per niente ed ha capito tutto...

Sé, la merla i mî quajón,
cum i êren bî, cum i êren bón!
Se, la merla i mî quajón,
cum i êren bî, cum i êren bón!

La vista dei due giovani ha sciolto tutte le inibizioni della vecchia, che si lascia andare all’onda dei ricordi dei suoi trascorsi sessuali di gioventù.

Anca mé quand ai êra żuvnâza, ohilì, ohilà
Anca me quand ai êra żuvnâza, ohilì, ohilà
A i n ò ciapè di bî pzulón,
cum i êren bî, cum i êren bón!
A i n ò ciapè di bî pzulón,
cum i êren bî, cum i êren bón!

È opportuno, a questo punto, precisare che i pezzoloni cui si riferisce la vecchia prendono nome da un'antica misura bolognese, circa mezzo braccio, rapportabile all’incirca a trentadue centimetri e mezzo attuali. Infatti, come a Parigi c’è il campione del metro in platino iridio, pare che anche a Bologna venisse conservata la misura ufficiale del mezzo braccio in platino iridio, se guardate sul palazzo del comune ci sono dei mattoni di colore e lunghezza diversa che sono per l’appunto antiche misure bolognesi, una delle quali è il mezzo braccio.

Nomenclatura popolare: un pzulén, roba da poco; un pzôl, roba da famiglia; un bèl pzôl, pezzo interessante; un pzulån, la misura da mezzo braccio (circa 32,5 cm). Socc’mel che pzulån: XXXXXLLL (non valutabile).

Ma la vecchia ormai travolta dai ricordi non si ferma più, e non solo racconta dei suoi trascorsi ma confessa i suoi attuali appetiti sessuali:

E anc adès ch’a sån na vciâza, ohilì, ohilà
E anc adès ch’a sån na vciâza, ohilì, ohilà
A m la sfraig cåntra i fitón
cum i êren bî, cum i êren bón
A m la sfraig cåntra i fitón
cum i êren bî, cum i êren bón!!!


Giancarlo Corsini

Il bolognese rurale (dialàtt ed San Venanzi ed Galîra)

Dato ch’a sån un rurèl
mé a guèrd a Bulåggna vluntîra
al côs che Galîra
purtroppo non ha
ma quäll ch’l um lâsa stupé
ali én al bèli ragâz
che pr al vî e pär al piâz
al van avanti e indrî!
Ónna ch’l’é vistîda d näigher
con lónghi palpäider
e dû tâc a spéll
Cl’ètra ch’l’é vistîda d bianc
la sà môver ali anc
drétta come un biréll
l’ètra ch’l’é vistîda d viôla
col cûl a mandôla
ch’al fà si-la-dò:
såul a guardèri mé a um sâzi
Bulåggna a t ringrâzi
ad ste bèli vedût!
Mo che belle ragazzuole,
che belle figliole
si vedon passar!
Quässt l é al pió bèl palcosênic,
mé a bävv anc dl arsênic
mo a vói sänpar stèr qué.

Ma purtròp mé a sån nè prèst
e quando passi i sessanta
il gallo non canta
e an fà pió chicchirichí
ai ò però dû bón ûc’
che sti spetâcol i amîren
e di
ṡguèrd i tîren
a chi pâsa pär d lé!
Che bèli dòn prosperåu
i
sía
żåuvni o sía spåui
in gîro ch’al van,
con provocante sottana
e le tette a campana
ch’al fan din dón dan,
e dal surî
sänpar prónti
ch’al pèren lé
żónti
pär fères guardèr:
l é al festivàll dle vedute,
mo quanta salute
Bologna che c’è!
Oh che belle ragazzuole,
che belle figliole si vedon passar!
Quässt l é al pió bèl palcosênic,
mé a bävv anc dl arsênic
e a vói sänper stèr qué!!!

 Giancarlo Corsini
Giancarlo Corsini

Luisa Lodi e Maurizio Montanari

Mänter là fòra

Stèr ala fnèstra
lé dåpp me
żdé,
mänter là fòra 
la rédd la zitè;
sénter cla nójja
ch’la t vôl carezèr
e la péccia, la rójja,
la stiòpa sta vójja
ed zighèr.

Vàdder na strèla
lé scûra in zîl,
la nòt l’avanza
ṅna d arlî;
ciapères pòra
dal bûr, e tarmèr,
e la péccia, la rójja,
la s-ciòpa sta vójja
ed zighèr.

E dîr ch’ acardêva
ch’i fóssen scuntè
l argói e la fôrza 
ed fèr sänza té,
e st mänter là fòra
la brû
ṡa l’estè
duv
bâter la tèsta
par psairet scurdèr!

Arcôrd ch’i tåurnen
sänza poe
ṡî,
gnanc l incantê
um 
ch’am dèva lî
l à pió la fôrza
par fèrum canbièr;
a sèr i mî ûc’
ala nójja
e pò a m lâs andèr.

Mumént ed fèsta
lasè indrî,
bûr e silänzi
i um fan cunpagnî;
la rôda la gîra,
tótt l à da pasèr,
a strécc fra l mî brâza
una strèla
e pò a m lâs andèr.

Silänz d insónni
ch’la fà la zitè,
la ló
ṅna la pâsa
e al l’à inar
żintè,
e mänter là fòra
la brû
a l’estè
l’avanza la zànnder
d un quèl ch’l é finé.

Mumént ed fèsta ...
Silänzi d insónni (dåu vôlt)


I Ghitón - Sergio Stanzani (Buciatta) e Saverio Zerbini (Ióffa) i én vgnó fòra adès adès (in prinzéppi dal 2011): Sergio al canta, Saverio al såṅna la chitâra, e insàmm i fan äl canzunàtt ed Mûṡi e d Quínto Ferèri, mo Sergio l à anc strulghè al tèst ch'a psî lèżer (e sénter) qué, såura ala famåua ustarî da Ghitón - Sergio Stanzani (Buciatta) e Saverio Zerbini (Ióffa) hanno fatto la loro comparsa da poco (siamo all'inizio del 2011): Sergio canta, Saverio suona la chitarra, e insieme eseguono le canzoni di Musi e di Quinto Ferrari, ma Sergio ha anche composto il testo che potete leggere (e ascoltare) qui, sulla famosa osteria chiamata Ghitón. Qué as pôl vàdder al sô sît - Qui si può vedere il loro sito

Ghitón

Chi paséss int al Pradèl

con la vójja ed magnèr quèl

avṡén al fnòc' ch'al vannd al giâz

i an fritèl rinpé ed castagnâz.

Però in fâza al "Drughirån"

sänper pén ed furmintån

ai é un sît ciamè Ghitón:

che se t scuràżż an t sént inción.

 

Margarétta la Ghitåṅna

di faṡû l'é una canpiåṅna

la cuntrâta quénng' minûd

sänza cåddg, ma såul un scûd.

I riguèrd pr i sû cliént

as pôl dîr chi én sorprendént:

i cucèr, tótt ingrustè,

ala tèvla i én incadnè.

 

I êrn apanna pasè äli òt,

e ai suzêd che un bazurlòt

finéss prémma la raziån

e al dmandé un etèr mistlån.

La Ghitåṅna preocupè,

pr an arméttri la serè

parturé con gran scaltrazza

un intrîg ch’l êra una blazza.

L’armiṡdé, insàmm ai strazón,

un ṡbuldrån con di puvrón

ed quî ch'véṅnen dala Sizégglia

che al muròid i dan la ṡvêglia.

Ste puvràtt taché a stèr mèl,

ai bruṡèva infén l urèl,

“Dío mé mâma, a m sént tótt mòs,

và a finîr ch’a m chèg adòs”.

 

Vésst che al césso l êra asrè

al s livé coi póggn strichè

e al cåurs fòra ed gran vulè,

vêrs Bulåggna iluminè.

 


Ala prémma pâgina
Và só